مدیریت و فرماندهی در اسلام صفحه 72

و خلاصه وضع تمام نیروهای خود را مجدّداً ارزیابی کند و در کوره داغ ناکامی به محک تجربه بگذارد.

درست است که شکستها گاهی بسیار گران تمام می شود; ولی اگر از آن وسیله ای برای تجدید نظر عمیق در برنامه ها و کشف «مناطق آسیب پذیر» ساخته شود، نه تنها بهائی که برای آن پرداخته شده زیاد نیست; بلکه، گاه سود حاصل از آن به مراتب بیش از زیان آن خواهد بود; به تعبیر دیگر، ناکامیها در دو صورت خطرناک است:

1 در صورتی که عامل «یأس و نومیدی» و «ضعف روحیّه ها» شود.

2 در صورتی که به هیچ وجه مورد تحلیل و بررسی قرار نگیرد، و از آنها برای تجدید نظر و تکمیل برنامه های گذشته; جبران خطاها; ارزیابی مجدّد نیروها; استفاده نشود.

البتّه باید نهایت کوشش را

به کار برد تا ناکامی و شکستی در هیچ مقطع رخ ندهد; ولی در صورت بروز چنین امری، یکی از وظایف مهمّ «مدیر» و «فرمانده» این است که جلسات مشورتی مکرّر و مستمر و منظّم برای ارزیابی علل ناکامی تشکیل دهد.

مهمترین مسأله این است که امور زیر در این نشست ها دقیقاً رعایت شود:

1 از ذکر حقایق تلخ، هر چه باشد، نباید چشم پوشید; و با تسلّط بر نفس، آنها را دقیقاً مورد بررسی و اعتراف قرار داد.

2 از توجیه گری پیرامون عوامل شکست و اصرار بر تبرئه خویش، یا افکندن گناه به گردن «اشخاص» یا «عوامل» دیگر به شدّت پرهیز کرد، چرا که چیزی خطرناکتر از آن نیست که انسان، ضعفها و نارسائیهای خود را نادیده بگیرد، و به گردن دیگران بیندازد، و بار دیگر ضربه بخورد و شکستها تکرار شود.

3 در بررسی عوامل ناکامی باید شجاعت به خرج دارد; تعصّب و رو در واسی را کنار گذارد; و با توکّل بر خدا و خلوص نیّت و صفای قلب، و شهامت لازم، مسائل را مورد بررسی قرار داد; و تمام مسؤولیّتهای ناشی از آن را پذیرا شد که تنها در این صورت است که می توان علل واقعی رایافت، و از آن نردبانی برای ترقّی ساخت، و پلی برای پیروزی!