اذان و اقامه در اسلام صفحه 38

در تحصیل ثواب جماعت عروه می نویسد: اقوی ، استحباب اذان است مطلقا و احوط، ترک نکردن اقامه است برای مردان در غیر موارد سقوط (که بعدا ذکر خواهد شد) و در حال عجله و بالفور یا ضیق وقت . اینجا میدان اختلاف فتاوی از فقها و اعاظم دانشمندان است که خلاصه آن چنین است :

امام خمینی (رضوان الله علیه ) می فرماید: اقوی استحباب اقامه است جز اینکه ترک

اذان و اقامه موجب محروم شدن از ثواب بزرگی است . در میان علمایی که حاشیه بر این چاپ عروه دارند فقط آیه الله رفیعی می فرماید: بل لا یبعد وجوبها علیهم بعید نیست که اقامه احتیاط بر مردها واجب باشد. چنانچه توجه کردید صاحب عروه نیز در مورد اقامه احتیاط واجب به عدم ترک دارند که نباید مردان ترک کنند و آیه الله رفیعی ، ترک را برای مردان جایز نمی دانند؛ ولی بقیه ترک اذان و اقامه را جایز می دانند، جز اینکه ترک را شایسته نمی دانند. آیه العظمی خویی می نویسد لا باءس بترکها و ان کانت رعایه الاحتیاط اولی می توان اقامه را ترک کرد اما رعایت احتیاط بهتر است . اذان و اقامه مخصوص نمازهای واجب یومیه است . در مورد سایر نمازها سه مرتبه ندا می کنند الصلوه .

در مواردی نیز اذان و اقامه مستحب است ؛ از جمله در گوش نوزاد (اذان در گوش راست نوزاد و اقامه در گوش چپ او) و در بیابانهای وحشت انگیز و در گوش کسی که چهل روز خوردن گوشت را ترک کرده (74) و در گوش انسان بد اخلاق (بهتر است اذان را در گوش راست آنها بگویند).

اذان دو قسم است : اول اذان اعلام (که در سه وقت صبح و ظهر و مغرب گفته می شود)، دوم اذان نماز. اذان اعلام باید اول وقت نماز گفته شود و اما اذان نماز باید متصل به نماز باشد اگر چه آخر وقت باشد. در این نوع اذان قصد قربت لازم است همینطور در اقامه نماز.

اذان در چند مورد ساقط است

اول نماز عصر روز جمعه وقتی

که جمع بین نماز جمعه یا ظهر شود اما اگر بین آنها فاصله بیفتد، اذان ساقط نمی شود. دوم اذان نماز عصر روز عرفه وقتی با نماز ظهر جمع شود اما اگر جدا خوانده شد ساقط نمی شود. سوم اذان نماز عشا در لیله المزدلفه اگر با نماز مغرب با هم خوانده شود. چهارم اذان نماز عصر و عشاء مستحاضه ایکه جمع می کند با ظهر و مغرب . پنجم مسلوس (که سلسله بول دارد) در بعضی موارد که جمع بین دو نماز می کند وقتی تصمیم دارد جمع کند بین دو نماز را با فاصله زیاد بخواند، نه فاصله ای که بین دو نماز با خواندن تسبیح حضرت زهرا (علیها السلام ) و یا تعقیب ، پیش می آید (75) اقوی این است که سقوط در این موارد رخصت است (یعنی اجازه ترک داده اند و اگر هم اذان را بگوید اشکال ندارد) نه عزیمت (یعنی اینکه نتواند اذان را بگوید). (76)

برای کسی که می خواهد نماز قضای چند شبانه روز را بخواند جز در نماز اول ؟ شروع می کند در بقیه اذان وارد شده است ؛ یعنی می تواند برای اولی یک اذان بگوید و برای بقیه فقط اقامه . آیت الله میلانی می فرماید به همان اذان اول اکتفا نماید (یعنی در بقیه نه اذان و نه اقامه بگوید).

در چند مورد اذان و اقامه ساقط می شود: اول کسی که وارد جماعتی می شود که اذان و اقامه را گفته اند گر چه او نشنیده و حضور نداشته است .