نقش ائمه علیهم السلام در احیای دین جلد 1 صفحه 399

کرده باشند.

در تفسیر طبری و الدّر المنثور،روایت های دیگری نیز هست که به افرادی از قبیل محمّد بن شهاب زهری و قتاده منسوب است. (1)

چنان که در گذشته دیده ایم،این دو،بسیار از عصر پیامبر دور بوده اند،و از طبقۀ تابعین محسوب می شوند.لذا روایاتشان را دیگر مورد نقد قرار نمی دهیم،زیرا بی سند بودن و ارسال آنها خیلی واضح و روشن است.

سیوطی روایات دیگری را نیز،از صحابی پیغمبر،چون زبیر نقل می کند.امّا سند او تا زبیر پیوسته نیست.یعنی سیوطی که در قرن دهم زندگی می کرده،با وساطت یک یا دو تن،از زبیر روایت می کند و روشن است که نه قرن فاصلۀ میان زبیر بن عوام صحابی با سیوطی،به وسیلۀ یک یا دو نفر پر نمی شود،و این مدّت حدّ اقل افزون از بیست نسل،درازا دارد.لذا این احادیث هم اعتبار نداشته ما نمی توانیم سخن زبیر در این روایت را به عنوان شخص او ارزیابی کنیم.زیرا به احتمال بسیار قوی این خبر را نقل نکرده و دیگران به نام او جعل نموده اند.ما تا سند روایت را به طور پیوسته تا به اوّلین راوی نشناسیم،نمی توانیم روایت را به او نسبت بدهیم.پس این روایت از دسترس تحقیق و بررسی به دور بوده و از اعتبار خالی است.

دو تذکّر

در اینجا،دو مطلب لازم به تذکّر است:

اوّل اینکه روایتی که به ابن عبّاس نسبت داده شده بود و در آن عبارت«و رهطک منهم المخلصین» (2)به عنوان بخشی از آیۀ قرآن کریم وجود داشت،و می خواست بگوید که ابن عبّاس این بخش را از قرآن می دانسته،جای شک بزرگی را در خود باز می کند.زیرا در آن به تحریف قرآن اشاره دارد.من احتمال می دهم که این روایت،ساختۀ اوایل قرن دوم هجری است؛زیرا در بررسی های تاریخ اسلام،به این نتیجه رسیده ام که عمدۀ کوشش های زنادقه در تخریب تفکّر و اعتقادات اسلام،در اوایل این قرن انجام گرفته است.حال روایت را به سعید بن جبیر و بعد از او به