نقش ائمه علیهم السلام در احیای دین جلد 1 صفحه 51

از این به بعد بحث ما بر سر اسلام است که این اسلام-یعنی راه و رسم زندگی و فکر و اعتقاد و اخلاق انسان-چه بوده،پس از پیامبر به چه شکل در آمده،چگونه از محتوا خالی شده است و اکنون چه بایدش کرد؟

پیامبر صلّی اللّه علیه و آله و سلّم فرموده بود:«لا یبقی من الاسلام إلاّ اسمه.»«از اسلام مگر اسمی باقی نمی ماند».این اسلام چه بوده و چگونه بی محتوا شده که تنها اسمی از آن باقی مانده است؟

با تحلیل دقیق از اسلام می توان آن را به چهار وجود گوناگون تقسیم نمود؛به عبارت دیگر اسلام در جامعۀ انسانی،می تواند چهارگونه وجود داشته باشد:

وجود اسمی

وجود مفهومی

وجود عملی یا شخصیّت اسلامی

وجود جامعۀ اسلامی.

وجود اسمی

ما در مجموعۀ احکام فردی و اجتماعی و اخلاقیات و اعتقادات اسلامی،به یک سری از اصطلاحات برمی خوریم-که همچون تمام جوانب این شریعت-از جانب خداوند وضع شده اند؛و در فرمایش پیامبر اکرم صلّی اللّه علیه و آله و سلّم خواندیم:زمانی خواهد آمد که از اسلام جز این اصطلاحات-که همان وجود اسمی اسلامند-چیزی باقی نخواهد ماند.پیامبر خاتم صلّی اللّه علیه و آله و سلّم مبعوث می شود و حکم«صلاه»،«وضوء»،«جهاد»و...را می آورد.

«وضوء»در لغت عرب به معنای پاکیزگی،و«صلاه»به معنای نیایش،و«جهاد»گرفته شده از «جهد»،به معنای وسع و طاقت است.پیامبر این واژه ها را استخدام می کند و آنها را بر یک رشته رفتارها و اعمال-که بر اساس وحی تعیین و تنظیم شده-نامگذاری می نماید.در اینجا این واژه ها به سری الفاظی که در اسلام معنای خاصی دارند،وارد می شوند،و رنگ اسلامی می گیرند،و در شمار اصطلاحات خاص اسلام درمی آیند؛و بالاخره در کنار سایر اصطلاحات،وجود اسمی اسلام را تشکیل می دهند.