نقش ائمه علیهم السلام در احیای دین جلد 1 صفحه 53

در سراسر تاریخ،پیامبران هم اسم و هم مفهوم اسلام را در جامعه عرضه می نمایند.تازه این کار اوّل آنهاست،نه تمام آن.آنگاه که در جامعه،مردم با واژه های اسلامی-مثل صلاه و وضوء و جهاد-و مفاهیم اسلامی آنها آشنا شدند،پیامبران به کوشش تازه ای دست می زنند؛آنها تکاپو می کنند که این تفکّر و این شناخت و این رسالت،به مرحلۀ فعلیّت و عمل برسد.یعنی مردمی به وجود آیند که به مفاهیم اسلامی جامۀ عمل بپوشانند.

مردم عصر تبلیغ،با مجاهدت پیامبران،وجود اسمی و مفهومی دین خدا و یکایک اعمال و رفتار و اعتقادات آن را می شناسند و فهم می کنند.هم با اصطلاح خاص اسلامی آشنا می گردند،و هم با معنایی که در پشت آن نهفته است مأنوس می شوند.ابو ذرها و أبو لهب ها،عمّارها و ابو جهل ها،همه و همۀ معاصران انبیا،مؤمنان و کافرانشان،کلّیۀ اصطلاحات و مفاهیم اسلامی را درک می کنند.پس از آن،نوبت به وجود عملی اسلام می رسد،و پیامبران مجاهدت می کنند که این مفاهیم،وجود عملی و فعلی پیدا کنند؛نمازگزار به وجود آید و به همۀ احکام و اخلاقیّات اسلامی جامۀ عمل پوشانیده شود.

وجود عملی یا شخصیّت اسلامی

در اینجاست که سومین وجود-که وجود عملی اسلام است-خودنمایی می کند و شخصیت اسلامی پیدا می شود.شخصیت اسلامی در آن فرد نمایان شده که وضو می گیرد،نماز می گزارد،به روزه تن درمی دهد،حج و جهاد می کند و به اخلاقیّات اسلام پابند است.غیر از تبلیغ،تمام کوشش پیامبر صلّی اللّه علیه و آله و سلّم در مکّه،ساختن شخصیّت های اسلامی بود.او در این دوره،شخصیّت علی علیه السّلام، خدیجه،ابو ذر،عمّار،سمیّه،یاسر،خبّاب،بلال و...را به وجود آورد.در اواخر اقامت پیامبر در مکّه،این سه مرحله از وجود اسلام به مدینه انتقال یافت،و در غیاب پیامبر صلّی اللّه علیه و آله و سلّم در آنجا پا گرفت.

این مسأله خود روشن است که امکان ندارد مرحلۀ سوم از وجود اسلام-یعنی وجود فعلی یا شخصیّت اسلامی-در جایی باشد،امّا وجود اسلامی و وجود مفهومی آن در آنجا نباشد.تا پیامبر اصطلاحات اسلامی را بیان نکند و معنای صحیح آن را تبلیغ نفرماید،وجود سوم که شخصیّت اسلامی یا اسلام عملی است،به وجود نخواهد آمد؛زیرا این دو وجود بر وجود سوم سبقت دارند.