نقش ائمه علیهم السلام در احیای دین جلد 2 صفحه 135

اختلاف و فرقه گرایی در مکتب خلفا

اشاره

به دنبال نشر احادیث یاد شده به وسیلۀ سفرهای محدّثان به شهرهای مسلمانان،و نیز به وسیلۀ تدوین آنها در کتب حدیث،میان پیروان مکتب خلفا در دو زمینه اختلاف ایجاد شد:

در احکام اسلام

در عقاید اسلام

ما اکنون تا آن اندازه که برای فهم بحث های آیندۀ این سلسله مباحث لازم است،اشاره ای به آنها می نماییم.

اختلاف در احکام اسلام

اشاره

مهم ترین سبب پدید آمدن اختلاف فرقه ای در مکتب خلفا،پذیرش و عدم پذیرش احادیث پیامبر می باشد.در این زمینه مشهورترین کسی که نپذیرفتن احادیثی از پیامبر صلّی اللّه علیه و آله و سلّم را که مخالف رأی او بود،صریحا اعلام کرد،«ابو حنیفه»(متوفّای 150 هجری)بود.ما تفصیل کار او را در فصل «الاجتهاد فی القرن الثّانی»در کتاب معالم المدرستین ذکر کرده ایم و چندین مثال از احکامی که ابو حنیفه بر خلاف سنّت پیامبر(حدیث پیامبر)فتوا داده بود،آورده ایم.

ابو حنیفه و پیروان مکتب او چندین قاعده برای استخراج احکام تعیین نموده اند به نام های «قیاس»و«استحسان»و«مصالح مرسله»،که حقیقت آنها عمل کردن به رأی انسان است.آنان این قواعد را مانند کتاب خدا و سنّت پیامبر صلّی اللّه علیه و آله و سلّم مدرک قرار داده اند و آن کس را که استخراج احکام می کند،«مجتهد»و کار او را«اجتهاد»می نامند.