نقش ائمه علیهم السلام در احیای دین جلد 2 صفحه 21

هر کس این سه فن را آموخته بود،از این لقب(کامل)برخوردار می شد. (1)

وضع سیاسی و اجتماعی اهل مکّه و مدینه

اشاره

وضع سیاسی در مکّه و مدینه همانند همۀ قبایل صحرانشین جزیره العرب(حکم فرما بودن نظام قبیله ای)بود.ولی نظام اجتماعی آن دو،چنان که ملاحظه خواهیم نمود،با یکدیگر تفاوت بسیار داشت.

وضع سیاسی و اجتماعی مکّه

در مکّه قبایل قریش از لحاظ نسب،خود را از فرزندان اسماعیل و ابراهیم می شناختند و این، خود سبب گردن فرازی آنها بر سایر قبایل عرب گردیده بود.همچنین مجاورت با خانۀ خدا نیز که همۀ قبایل عرب-به جز اندکی از آنها که یهود و نصاری بودند-برای زیارت به آنجا می آمدند، مایۀ اضافه شدن فخر و مباهات اهل مکّه گردیده بود.

همچنین قریش به هلاکت رسیدن لشکر«ابرهه»را که به قصد خراب کردن خانۀ خدا آمده بود، به خود منسوب کرده به نوعی خود را در بین قبایل عرب عزیزتر می دانستند.

از طرف دیگر به سبب تجارت آنها از ایران و شام و عراق به یمن و حبشه و بالعکس،و دارا شدن ثروت های کلان که در عرب بی سابقه بود،انواع فحشا و منکرات،همچون رباخواری و قمار و زنا و تکبّر و طغیان،در میان آنها رواج یافته بود و از این جهت،در آن عصر در جزیره العرب بی نظیر بودند.آنان مصداق این آیۀ کریمه گشته بودند:

إِنَّ الْإِنْسانَ لَیَطْغی أَنْ رَآهُ اسْتَغْنی (2)

«انسان طغیان می کند آنگاه که خود را توانگر می بیند.»

تباهی و فساد اخلاقی که در آن عصر در مکّه وجود داشت،در هیچ کجای جزیره العرب همانند آن نبوده است.این امر نتیجۀ عوامل متعدّدی بوده که می توان از جمله این موارد را یاد کرد:

به خاطر اینکه منکر بعث و روز قیامت بودند،در ایّام فراغت از تجارت و به هنگام اقامت در مکّه،آنچه از فسق و فجور و شهوترانی که در دسترسشان بود،انجام می دادند.