نقش ائمه علیهم السلام در احیای دین جلد 2 صفحه 271

ملل،که این مجازگویی ها، زیبایی بخش گفتارهایشان می گردد.

در قرآن کریم نیز که بالاترین گفتار ادبی زبان عرب است،این گونه کاربرد الفاظ،بسیار آمده است.مانند:

وَ لا تَجْعَلْ یَدَکَ مَغْلُولَهً إِلی عُنُقِکَ وَ لا تَبْسُطْها کُلَّ الْبَسْطِ فَتَقْعُدَ مَلُوماً مَحْسُوراً (1)

ترجمۀ این آیه با توجّه به معنای حقیقی الفاظ آن،چنین است:

«نه دست خود را با غل و زنجیر به گردن ببند و نه آن را بسیار دراز کن....»

امّا بسیار روشن است که در اینجا معنای حقیقی عبارات-که آن را«معنای لغوی» (2)می گوییم- منظور نیست،بلکه مقصود این است که:

«در جود و بخشش،نه خودداری و بخل ورز،و نه هر چه که داری،انفاق کن و بی چیز بمان،که در نتیجه نکوهش شده و حسرت زده بر جای خود می مانی.»

مثال دیگر:معنای حقیقی و لغوی«صراط»در زبان عربی،«جاده و راه زمینی»می باشد.امّا این کلمه در سورۀ حمد،در معنای حقیقی خود استعمال نشده؛در آنجا که می فرماید:

اِهْدِنَا الصِّراطَ الْمُسْتَقِیمَ* صِراطَ الَّذِینَ أَنْعَمْتَ عَلَیْهِمْ غَیْرِ الْمَغْضُوبِ عَلَیْهِمْ وَ لاَ الضّالِّینَ (3)

اگر بگوییم«صراط»در این آیه به معنای حقیقی و لغوی خود استعمال شده،ترجمۀ آیه چنین می شود:

«خدایا ما را به جادۀ زمینی راست،راهنمایی کن؛جاده و راه زمینی کسانی که به ایشان نعمت دادی،نه راه زمینی آنان که بر ایشان خشم گرفتی،و نه راه زمینی گم گشتگان.»

بنابراین پرواضح است که مراد از«صراط»در این آیه،معنای مذکور نیست؛بلکه مراد«راه راست انبیا به سوی خدا»می باشد که همان راه راست اسلام است،و همۀ پیامبران،از آدم تا خاتم ایشان،بر آن راه رفته اند،نه راه آنان که خداوند بر ایشان خشم گرفته و نه راه گمراهان.

خلاصۀ سخن اینکه:

بر هیچ عرب زبانی پوشیده نیست که مقصود از«بسط ید»در آیۀ مورد

1- 1) -اسراء:29. [1]
2- 2) -از آنجا که تعبیر«معنای حقیقی»در عرف عمومی فرهنگ فارسی،به معنای اصطلاحی مذکور استعمال نمی شود و گاهی«معنای مجازی»را می رساند،برای مشتبه نشدن مطلب در مباحث آینده،تعبیر«معنای لغوی»را برگزیدیم.
3- 3) -حمد:6 و 7. [2]