کتابخانه بالقرآن

نقش ائمه علیهم السلام در احیای دین جلد 2 صفحه 304

صفحه 304

آیۀ وَ الْأَرْضُ جَمِیعاً قَبْضَتُهُ یَوْمَ الْقِیامَهِ (1)(تمامی زمین روز قیامت به چنگ و مشت اوست.)چه معنایی دارد؟

امام می فرماید:

«یعنی همۀ زمین در ملک اوست[به چنگ قدرت اوست]،هیچ مالک دیگری ندارد...»

سپس راوی در مورد ادامۀ آیه،یعنی وَ السَّماواتُ مَطْوِیّاتٌ بِیَمِینِهِ سؤال می کند،و حضرتش در پاسخ چنین می فرماید:

««یمین»،همان«ید»(دست)است،و«ید»قدرت و نیروست.خدای عزّ و جلّ می فرماید:

آسمان ها در هم پیچیده به قدرت و قوّت اوست.» (2)

بنابراین طبق فرمایش امام صادق علیه السّلام،در آیۀ 67 سورۀ زمر-که در ضمن روایت سوم منقول از مصادر مکتب خلفا در ابتدای این بحث،آمده است-کلمات«قبضه»و«یمین»به طور مجازی استعمال شده و مقصود از آنها قدرت و سیطره است.

امام صادق علیه السّلام پس از عبارتی که ذکر شد،قسمت آخر همین آیه را تلاوت می فرماید که در حقیقت تنزیه خدای متعال،از دارا بودن دست عضو بدن و امثال این گونه پندارهای باطل می باشد:

سُبْحانَهُ وَ تَعالی عَمّا یُشْرِکُونَ

«منزّه است خدا و برتر است از آنچه شرک می ورزند.»

بررسی و مقایسۀ روایات و تأویل آیات دربارۀ«ید اللّه»

آنچه اوصیای پیامبر صلّی اللّه علیه و آله و سلّم در معنی«ید»فرموده اند،از علومی نبوده است که ایشان به وسیلۀ کتاب«جامعه»یا توسّط روایت از پدران بزرگوارشان از پیامبر اکرم صلّی اللّه علیه و آله و سلّم نقل کرده باشند،بلکه دانشی بوده است که هر عرب زبانی از آن بهره مند است.

در این باره راغب اصفهانی در«مفردات القرآن»و دانشمندان مصری در«معجم الفاظ القرآن

1- 1) -زمر:67. [1]
2- 2) -عن سلیمان بن مهران،قال: سألت أبا عبد اللّه علیه السّلام عن قول اللّه عزّ و جلّ: وَ الْأَرْضُ جَمِیعاً قَبْضَتُهُ یَوْمَ الْقِیامَهِ فقال:یعنی ملکه لا یملکها معه أحد...قلت:فقوله عزّ و جلّ: وَ السَّماواتُ مَطْوِیّاتٌ بِیَمِینِهِ قال:الیمین الید.و الید القدره و القوّه.یقول عزّ و جلّ:و السّماوات مطویّات بقدرته و قوّته سُبْحانَهُ وَ تَعالی عَمّا یُشْرِکُونَ (توحید صدوق،باب تفسیر قوله عزّ و جلّ«و [2]الأرض جمیعا قبضته یوم القیامه»160/-161.