نقش ائمه علیهم السلام در احیای دین جلد 2 صفحه 383

بحث پیرامون قرآن؛قدیم،مخلوق یا هیچ یک

در مکتب خلفا

اشاره

در مکتب خلفا،به جز اختلافی که دربارۀ صفات خداوند،از لحاظ داشتن یا نداشتن اعضا دیده می شود،اختلاف دیگری نیز به چشم می خورد.به این معنی که آن فرقه که در صفات خداوند، قائل به وجود اعضا و جوارح،چون چشم و دست و پا برای ذات مقدّسش هستند،کلام خدا را نیز جزء صفات حضرتش به حساب آورده مدّعی اند همچنان که خداوند و صفاتش قدیم است، قرآن که کلام باری تعالی است،مانند ذاتش قدیم می باشد و هر کس که بگوید قرآن مخلوق است، یکی از صفات خدا را مخلوق دانسته و کافر شده است.

فرقه ای دیگر گوید:جزء ذات خداوند قدیم نیست و قرآن مخلوق خداست و هر کس بگوید قرآن قدیم است،قائل به وجود دو قدیم شده؛یکی خداوند و دیگری کلام خداوند.به این ترتیب برای خدا شریک قائل شده و به خدا شرک آورده است.

فرقۀ اوّل همان مجسّمه و مشبّهه بودند،و فرقۀ دوم جهمیه و پس از ایشان معتزله،و از هر دو فرقه،فرقه های متعدّد پدید آمد. (1)

اینک بیان تاریخ این داستان:

نخستین درگیری معروف بین این دو طرز تفکّر،بین مقاتل بن سلیمان(متوفّای 150 ق)از