- درس بیست و پنجم 1
- اشاره 1
- پیش گفتار 2
- مقدّمه 3
- نیروهای انسانی و غرایز او 3
- اشاره 5
- وضع جامعۀ عرب قبل از اسلام 5
- اشاره 5
- نسل قحطان: 5
- نسل عدنان: 5
- اصل و نژاد عرب 5
- وضع دینی در جزیره العرب 6
- شریعت ابراهیم،خلیل الرّحمن علیه السّلام 6
- اشاره 6
- وضع دینی،فرهنگی،اقتصادی و اجتماعی عرب قبل از اسلام 6
- شریعت موسی بن عمران علیه السّلام 8
- شریعت عیسی بن مریم علیه السّلام 8
- برخورد اهل ادیان سه گانه با یکدیگر 9
- فرهنگ عرب 10
- علم انساب 10
- عقیده به معاد و روز قیامت 10
- اشاره 10
- شعر بلیغ 12
- وضع اقتصادی عرب قبل از اسلام 13
- وضع اجتماعی و سیاسی عرب قبل از اسلام 15
- پایه های نظام قبیله ای عرب قبل از اسلام 16
- نیروی شیخ قبیله 16
- اشاره 16
- نیروی سرمایه 17
- نیروی بدنی و قهرمانی در جنگ ها 17
- نیروی شعر و شاعری 17
- اهمّیت و اعتبار قول و قرارداد در جامعۀ عرب قبل از اسلام 18
- حکّام عرب 19
- فرهنگ در مکّه و مدینه 20
- فرهنگ اهل مدینه 20
- فرهنگ اهل مکّه 20
- وضع مکّه و مدینه قبل از اسلام 20
- وضع سیاسی و اجتماعی اهل مکّه و مدینه 21
- وضع سیاسی و اجتماعی مکّه 21
- اشاره 21
- وضع طائف،شهر ییلاقی مکّه 22
- وضع سیاسی و اجتماعی مدینه 24
- درس بیست و ششم 27
- اشاره 27
- پیش از بعثت 28
- نگاهی کوتاه به سیرۀ پیامبر صلّی اللّه علیه و آله و سلّم 28
- اشاره 28
- اجداد پیامبر 28
- ریاست هاشم 28
- ریاست عبد المطّلب 29
- عام الفیل 30
- ریاست ابو طالب 31
- نصب«حجر الاسود» 31
- اهل کتاب در انتظار پیامبر خاتم صلّی اللّه علیه و آله و سلّم 32
- بعثت پیامبر صلّی اللّه علیه و آله و سلّم 34
- اشاره 34
- آغاز دعوت عمومی 35
- اشاره 36
- عکس العمل قریش و حمایت شیخ آنها از پیامبر صلّی اللّه علیه و آله و سلّم 36
- پیشنهادهای قریش 37
- درگیری حمزه،عموی پیامبر صلّی اللّه علیه و آله و سلّم،با ابو جهل 39
- انقلاب علیه شیخ مکّه 40
- وفات خدیجه 43
- ابو طالب در آخرین ساعات زندگی 44
- جوانمرد اسلام رویاروی قریش 45
- اشاره 45
- اثر این قصیده 47
- بر قبیلۀ بنی هاشم و سایر مؤمنان: 48
- اشاره 48
- آزار کفّار قریش فزونی می گیرد 48
- بر قریش: 48
- ابو لهب و همسرش امّ جمیل 49
- اشاره 52
- هجرت به مدینه 52
- بنیانگذاری جامعۀ اسلامی 54
- غزوۀ بدر 55
- اشاره 55
- اختلاف در تقسیم غنائم 58
- اثر جنگ بدر بر مردمان جزیره العرب 59
- نخستین درگیری با یهود 60
- اشاره 61
- غزوۀ احد 61
- صف آرایی دو لشکر 62
- آغاز جنگ 63
- مقایسه ای کوتاه 66
- غزوۀ حمراء الاسد 66
- اشاره 68
- درس بیست و هفتم 68
- پیش گفتار 70
- سنّت در عصر ابو بکر 75
- اشاره 75
- سیاست ابو بکر با موافقان و مخالفان بیعتش 75
- ابو بکر،خلیفه ای از قریش 75
- ارزیابی این گفتارها 78
- نتیجۀ کار مخالفان بیعت ابو بکر 79
- بنی هاشم 79
- انصار 79
- اشاره 79
- واکنش دستگاه خلافت در برابر خانۀ فاطمه علیها السّلام و بست نشینان آن خانه 80
- اشاره 82
- اشاره 82
- دور نگه داشتن انصار و بنی هاشم از میدان سیاست 82
- قبایل عرب خارج مدینه 82
- سیاست حکومت ابو بکر نسبت به سنّت و حدیث پیامبر صلّی اللّه علیه و آله و سلّم 82
- روایت حدیث در تأیید سیاست حکومت ابو بکر 83
- اهمیّت قول و قرارداد در نظر اعراب جزیره العرب 85
- علّت سکوت اصحاب پیامبر صلّی اللّه علیه و آله و سلّم در برابر دستگاه خلافت 85
- عملکرد حکومت ابو بکر با حدیث و سنّت پیامبر صلّی اللّه علیه و آله و سلّم 86
- جلوگیری از روایت حدیث پیامبر صلّی اللّه علیه و آله و سلّم 89
- اشاره 92
- درس بیست و هشتم 92
- سنّت در عصر عمر 93
- عمر خلیفه ای از قریش 93
- اشاره 93
- سیاست حکومت در عصر عمر 93
- سیاست برتری جویی برای قبیلۀ قریش 94
- چگونگی حکومت قبیلۀ قریش بر مسلمانان 95
- سیاست برتری جویی برای نژاد عرب 96
- سیاست بنیان گذاری نظام طبقاتی در جامعۀ مسلمانان 98
- سیاست حبس صحابه در مدینه 99
- سیاست ساختن ذوی القربی و اهل بیت برای پیامبر صلّی اللّه علیه و آله و سلّم 100
- معرّفی عبّاس و فرزندش به عنوان ذوی القربی و اهل بیت پیامبر صلّی اللّه علیه و آله و سلّم 101
- حکمت دستور الهی در معرّفی اهل البیت علیهم السّلام 102
- معرّفی عایشه در مقام بانوی نمونۀ اسلام 103
- معرّفی ابو بکر و عمر به عنوان دو یار برتر پیامبر صلّی اللّه علیه و آله و سلّم 103
- اشاره 104
- سیاست حکومت عمر نسبت به حدیث و سنّت پیامبر صلّی اللّه علیه و آله و سلّم 104
- سیاست جلوگیری از انتشار حدیث و سنّت پیامبر صلّی اللّه علیه و آله و سلّم 104
- علّت نهی عمر از روایت حدیث و پرسش از تفسیر قرآن 106
- تعیین احکام و قوانین توسّط خلیفه 107
- روایت حدیث در تأیید سیاست خلیفه 107
- نشر اخبار بنی اسرائیلی 107
- نمونه ای از روایت حدیث در تأیید سیاست عمر 108
- بینشی که این گونه روایت ها پدید آورد 109
- بازگشت به بحث سیاست عمر 111
- پایان خلافت عمر و تعیین شورای شش نفری 112
- اشاره 112
- ارزیابی شورا و بیعت عثمان 114
- جریانات پس از بیعت 114
- نتیجۀ بحث 116
- سیاست حکومت عثمان 117
- اشاره 117
- دورۀ شش سالۀ اوّل 117
- سنّت در عصر عثمان 117
- عثمان خلیفۀ اموی 117
- سیاست حکومت عثمان نسبت به حدیث و سنّت پیامبر صلّی اللّه علیه و آله و سلّم 118
- اشاره 118
- دورۀ شش سالۀ دوم 118
- چگونه خلافت عثمان به پایان رسید 119
- علیّ بن ابی طالب علیه السّلام،وصیّ پیامبر صلّی اللّه علیه و آله و سلّم 121
- سنّت در عصر علی علیه السّلام 121
- بیعت با امام علی علیه السّلام 121
- سیاست حکومت امام علی علیه السّلام 122
- اشاره 122
- تقسیم حکومت بر شهرها 123
- نتیجۀ این سیاست 123
- چند نمونه از مقابلۀ امام علی علیه السّلام با نژادپرستی 125
- درس بیست و نهم 128
- اشاره 128
- مقدّمه 129
- اشاره 129
- انتشار احادیث اهل بیت علیهم السّلام در زمان درگیری بین سران مکتب خلفا 131
- اجازۀ تدوین حدیث در مکتب خلفا 131
- بازگشت به کار تدوین حدیث در مکتب خلفا 133
- اشاره 135
- اشاره 135
- اختلاف و فرقه گرایی در مکتب خلفا 135
- اختلاف در احکام اسلام 135
- روش سیاسی ابو حنیفه و شاگردانش 137
- اختلاف در عقاید 138
- اشاره 138
- فرقۀ جهمیّه 139
- آرای جهم و جهمیّه 139
- اشاره 139
- زندگانی جهم 140
- تحرّک سیاسی جهم 141
- اشاره 143
- فرقۀ معتزله 143
- آرای معتزله 143
- اهل حدیث 144
- فرقۀ اشعری 145
- فرقۀ سلفیّه 146
- فرقۀ وهّابیّه 147
- اشاره 147
- محمّد بن عبد الوهّاب و سعودی ها 149
- اشاره 150
- درس سی ام 150
- تعیین اوصیای پیامبر صلّی اللّه علیه و آله و سلّم 151
- مقدّمه 151
- وحدت در مکتب اهل بیت علیهم السّلام 151
- در مکتب خلفا: 152
- کتمان حدیث 152
- در مکتب اهل بیت علیهم السّلام: 153
- قیام های پیروان مکتب اهل بیت علیهم السّلام 153
- اثر تعیین اوصیای پیامبر و کتمان حدیث 154
- شناخت شیعه و تشیّع 155
- سبائیّه 159
- کیسانیّه 159
- اختلاف در مکتب اهل بیت علیهم السّلام 159
- اشاره 159
- اشاره 159
- عقیدۀ کیسانیّه 160
- حقیقت این داستان 161
- غرابیّه 162
- اشاره 164
- فرقۀ سبائیّه: 164
- مقایسه بین فرقه هایی که برای مکتب اهل بیت علیهم السّلام جعل کرده اند 164
- زیدیّه 165
- کیسانیّه: 165
- غرابیّه: 165
- اسماعیلیّه 167
- فطحیّه 167
- داستان مسیلمۀ کذّاب و بنی حنیفه 171
- اشاره 171
- غلات 173
- اشاره 174
- علل به وجود آمدن فرقه های دینی 174
- مسیلمۀ کذّاب و بنی حنیفه 175
- اسماعیلیّه 176
- اشاره 176
- غلات 176
- افرادی که مدّتی در شناخت امام زمان خود دچار سردرگمی می شدند: 177
- قیام امامزادگان: 177
- حقیقت امر 178
- اختلاف های فکری در مکتب اهل بیت علیهم السّلام،در دوران غیبت کبری 179
- اخباری ها و اصولی ها 179
- خلاصۀ بحث 181
- اشاره 184
- درس سی و یکم 184
- مقام اهل بیت در سنّت پیامبر صلّی اللّه علیه و آله و سلّم 185
- مقام اهل بیت علیهم السّلام در کلام خدا 185
- پیش گفتار 188
- پیامبر تفسیر آیات قرآن و سنّتش را به امر پروردگار نزد دوازده وصیّ اش به ودیعت نهاد 190
- مقدّمه 190
- مجالس تعلیم منظّم 191
- اشاره 191
- سرگذشت حدیث در مکتب اهل بیت 191
- مجالس تعلیم و دیدارهای نامنظّم امام با رسول خدا صلّی اللّه علیه و آله و سلّم 193
- دستور کتابت علوم توسّط اوّلین وصی برای دیگر اوصیا 194
- آخرین جلسۀ تعلیم 196
- جامعه یا کتاب امام علی علیه السّلام 197
- امام حسن،امام حسین و امام سجّاد علیهم السّلام 198
- کتاب های امام علی علیه السّلام در دست ائمّه اهل بیت علیهم السّلام 198
- امام محمّد باقر علیه السّلام 201
- امام صادق علیه السّلام 202
- امام موسی بن جعفر علیهما السّلام 202
- امام رضا علیه السّلام 202
- مراجعۀ امامان مکتب اهل بیت علیهم السّلام به«جامعه» 203
- سرگذشت حدیث در مکتب خلفا 206
- اشاره 206
- سخن آخر 208
- اشاره 209
- درس سی و دوم 209
- مقدّمه 210
- خداوند حافظان اسلام پس از پیامبر صلّی اللّه علیه و آله و سلّم را تعیین فرموده و پیامبر این امر را به امّت تبلیغ نموده است 210
- اشاره 210
- اشاره 210
- اساس تفکّرات دو مکتب در امر امامت 210
- معنای لغوی خلیفه 211
- خلیفه در اصطلاح اسلامی 212
- خلیفه در اصطلاح مسلمانان 212
- امامت در مکتب خلفا 214
- اشاره 214
- خلیفه و مسلمانان 217
- اشاره 220
- امامت در مکتب اهل بیت علیهم السّلام 220
- نظریۀ مفسّران در مورد تفسیر این آیه 223
- بررسی شرط انتصابی بودن 225
- اثبات امامت عموم اهل بیت علیهم السّلام 226
- حدیث ثقلین 226
- اشاره 226
- روایات تعداد ائمّه 228
- تفسیر حدیث و سرگردانی شارحان 229
- مفهوم حقیقی این روایات 235
- چگونه و چرا این حدیث از تحریف مصون مانده است 237
- جانشین آیندۀ پیامبر صلّی اللّه علیه و آله و سلّم،در اوّلین دعوت علنی 238
- اشاره 238
- تصریح روایات بر نام امام و خلیفۀ پس از پیامبر 238
- سرپرست بعد از پیامبر صلّی اللّه علیه و آله و سلّم 242
- اشاره 242
- حدیث اوّل 244
- بررسی حدیث 245
- حدیث دوم 247
- اهمیّت تعیین امام علی علیه السّلام به عنوان وصیّ بلافصل پیامبر صلّی اللّه علیه و آله و سلّم 248
- اشاره 250
- درس سی و سوم 250
- پیش گفتار 251
- اشاره 252
- اشاره 252
- اثر اندیشه های اهل کتاب بر فرهنگ مسلمانان 252
- نشر فرهنگ اهل کتاب بین مسلمانان،توسّط خود اهل کتاب 252
- بررسی حدیث 254
- بررسی روایت ابو هریره و انس 256
- اشاره 258
- اشاره 258
- ابو هریره ،از صحابۀ پیامبر 258
- نشر فرهنگ اهل کتاب بین مسلمانان،توسّط بعضی از مسلمانان 258
- اعتراف ناگوار ابو هریره 260
- عبد اللّه بن عمرو عاص 261
- اشاره 262
- مقاتل بن سلیمان بلخی 262
- نمونه ای از روایت های جعلی مقاتل در تأیید خلفا 265
- بررسی حدیث 266
- داستان آفرینش آدم 266
- بینش حاصل این گونه گفتارها 267
- داستان کشتی گرفتن یعقوب با خداوند 267
- اشاره 268
- یهود: 268
- اثر تورات بر فرهنگ بشری 268
- مسلمانان: 269
- نصاری: 269
- حقیقت و مجاز 270
- نقش شناسایی کاربرد الفاظ،در فهم گفتار 270
- خلاصۀ سخن اینکه: 271
- اشاره 272
- مقایسه دو کتاب توحید،در دو مکتب 272
- «ابن خزیمه»در مکتب خلفا 272
- شیخ صدوق در مکتب اهل بیت علیهم السّلام 273
- اشاره 274
- درس سی و چهارم 274
- بحث اوّل : صورت خدا در دو مکتب 275
- صورت خدا در روایات مکتب خلفا 275
- کشف حقیقت در روایات اهل بیت علیهم السّلام 276
- بررسی و مقایسۀ بین احادیث 277
- حذف ابتدای حدیث 277
- اشاره 277
- دو اضافه در حدیث 278
- بحث دوّم : وجه اللّه در دو مکتب 280
- وجه اللّه در مکتب خلفا 280
- وجه اللّه در مکتب اهل بیت علیهم السّلام 281
- اشاره 281
- قانون اوّل برای شناخت صفات پروردگار 283
- قانون دوم برای فهم جمله های قرآن 284
- بررسی و مقایسه 285
- نتیجۀ بحث 286
- بحث سوم : عین اللّه در دو مکتب 289
- عین اللّه در مکتب خلفا 289
- بررسی اقوال و احادیث مکتب خلفا دربارۀ«عین اللّه» 292
- اشاره 292
- عین اللّه در مکتب اهل بیت علیهم السّلام 292
- روایت عبد اللّه بن عمر بن خطّاب،دربارۀ«دجّال» 296
- روایت ابو هریره 297
- اشاره 298
- درس سی و پنجم 298
- اشاره 299
- بحث اوّل : ید اللّه در دو مکتب 299
- ید اللّه در مکتب خلفا 299
- انگشتان خدا در روایات مکتب خلفا 300
- حدیث اوّل:بیان معنی«ید اللّه»در قرآن 302
- پاسخ اهل بیت علیهم السّلام 302
- حدیث دوم 303
- حدیث سوم:بیان معنی«قبضته»در قرآن کریم 303
- بررسی و مقایسۀ روایات و تأویل آیات دربارۀ«ید اللّه» 304
- پا و قدم خدا،در روایت های مکتب خلفا: 306
- پا و ساق خدا در مکتب خلفا 306
- بحث دوم : پا و ساق خدا در دو مکتب 306
- ساق خدا در روایت های مکتب خلفا: 307
- تفسیر«یکشف عن ساق»در احادیث اهل بیت علیهم السّلام 308
- بررسی حدیث کشف ساق 310
- بحث سوم : عرش و کرسی در دو مکتب 313
- اشاره 313
- عرش خدا قبل از خلق مخلوقات: 314
- عرش و کرسی در مکتب خلفا 314
- عرش خدا بر پشت بزهای کوهی: 315
- سنگینی خدا بر عرش و کرسی یا«حدیث اطیط»: 316
- روایتی دربارۀ کرسی و حاملان کرسی: 317
- «حدیث اطیط»در روایت کعب الاحبار یهود: 317
- چند روایت در معنای کرسی: 319
- عرش و کرسی در مکتب اهل بیت علیهم السّلام 319
- دو روایت دربارۀ عرش: 319
- یک روایت دربارۀ عرش و کرسی: 320
- عرش و کرسی در مکتب خلفا: 321
- مقایسۀ روایات و بررسی تأویل آیات در دو مکتب 321
- معنی عرش و کرسی در روایات اهل بیت علیهم السّلام: 322
- اشاره 322
- معنی استوی: 323
- عرش در زبان عربی: 323
- کرسی: 323
- نتیجۀ بحث 325
- اشاره 328
- درس سی و ششم 328
- اقوال گروه مجسّمه و مشبّهه 329
- اشاره 329
- بحث اوّل : مکان خدا در دو مکتب 329
- روایات مکتب خلفا در مکان داشتن باری تعالی و نقل و انتقال او 330
- فرود آمدن خدا از عرش به آسمان: 330
- رفت و آمد ملائکه نزد خداوند: 331
- خبر معراج: 332
- اشاره 333
- تأویل آیۀ «وَ جاءَ رَبُّکَ...» : 333
- روایات اوصیای پیامبر صلّی اللّه علیه و آله و سلّم،در نفی مکان و نقل و انتقال باری تعالی 333
- خبر عروج پیامبر صلّی اللّه علیه و آله و سلّم: 334
- کشف حقیقت در حدیث نزول خدا به آسمان اوّل: 334
- رفع شبهه در خبر معراج: 335
- جواب کلّی در شبهۀ مکان داشتن خداوند: 337
- بررسی و مقایسه 338
- بحث دوم : در پس پرده بودن خدا 342
- در تأویل آیات و روایات مکتب خلفا 342
- روشنگری اوصیای پیامبر صلّی اللّه علیه و آله و سلّم 344
- بررسی و مقایسه 346
- درس سی و هفتم 348
- اشاره 348
- رؤیت خدا در مکتب خلفا 349
- بحث اوّل: رؤیت خدا در دو مکتب 349
- رؤیت شدن باری تعالی توسّط پیامبر صلّی اللّه علیه و آله و سلّم در دنیا 349
- اشاره 349
- رؤیت شدن خداوند توسّط امّت پیامبر خاتم صلّی اللّه علیه و آله و سلّم در قیامت 350
- نفی رؤیت در مکتب اهل بیت صلّی اللّه علیه و آله و سلّم 353
- بررسی و مقایسه 356
- بحث دوم : هم نشینی با خدا در دو مکتب 362
- هم نشینی با خدا و رؤیت او در مکتب خلفا 362
- پاسخ به احادیث رؤیت مؤمنان در بهشت 369
- روشنگری بحث رؤیت،در مکتب اهل بیت علیهم السّلام 369
- اشاره 369
- بررسی و مقایسه 373
- بحث سوّم : خلاصۀ سخن دو مکتب در توحید 377
- احیای عقیده به توحید توسّط اوصیای پیامبر صلّی اللّه علیه و آله و سلّم 377
- درس سی و هشتم 381
- اشاره 381
- در مکتب خلفا 383
- بحث پیرامون قرآن؛قدیم،مخلوق یا هیچ یک 383
- اشاره 383
- آتش افروز این معرکه 386
- در مکتب اهل بیت علیهم السّلام 391
- بررسی و مقایسه 395
- اشاره 395
- چرا نمی توان قرآن را«قدیم»نامید 396
- چرا نمی توان قرآن را«مخلوق»نامید 397
- چرا نمی توان قرآن را از پیش خود نام گذاری کرد 398
- چرا مجادله در مخلوق یا قدیم بودن قرآن بدعت است 399
- تأثیر اوصیای پیامبر،در تصحیح این بینش غلط 402
- درس سی و نهم 403
- اشاره 403
- اشاره 404
- جبر و تفویض 404
- عقیده به جبر در مکتب خلفا 405
- جبر و تفویض،در روایات اوصیای پیامبر صلّی اللّه علیه و آله و سلّم 408
- بررسی و مقایسه 415
- اشاره 416
- عالم نطفه یا جنین 416
- سعادت و شقاوت آدمی 416
- عالم دنیا 417
- عالم آخرت 419
- اشاره 422
- القضاء 422
- شناسایی الفاظ و اصطلاحات 422
- قدر 424
- فتنه 425
- درس چهلم 427
- اشاره 427
- نبی 429
- رسول 429
- اشاره 429
- وصیّ پیامبر 429
- چند اصطلاح مهم 429
- امام 430
- خلیفه اللّه 430
- اهل بیت 430
- محدودۀ سیرۀ ائمّه علیهم السّلام 431
- نقش اصلی ائمّه علیهم السّلام 431
- پاسخ به سؤالات علمای اهل کتاب 433
- جمع آوری قرآن 433
- راهنمایی خلفا خصوصا در احکام قضاوت 433
- اشاره 433
- فهرست خدمات حضرت امیر علیه السّلام 433
- نفی حجّیت سیرۀ خلفا 434
- تبلیغ اسلام صحیح 434
- فعالیت های اقتصادی 434
- شکستن نظام طبقاتی 434
- زندگانی حضرت امیر علیه السّلام در زمان خلفای سه گانه 435
- جریان سقیفه 435
- اقدامات خلفا و برخورد حضرت امیر علیه السّلام 445
- برخورد با مخالفان داخل مدینه 445
- اشاره 445
- برخورد با مخالفان خارج مدینه 446
- منع نقل حدیث از پیامبر صلّی اللّه علیه و آله و سلّم 448
- جداسازی قرآن از شرح و تفسیر پیامبر 451
- تغییر احکام 456
- اشاره 456
- عمرۀ تمتّع در عصر پیامبر: 457
- عمره تمتع پس از عصر پیامبر: 460
- مدرک قرار دادن سیرۀ شیخین،کنار قرآن و سنّت پیامبر 465
- اشاره 465
- ازدواج های باطل: 467
- تغییر مقام ابراهیم: 467
- تصرّف خانۀ جعفر،پسر عموی پیامبر و انضمام آن به مسجد النّبی: 467
- غصب فدک: 467
- تغییر صاع پیامبر: 467
- قضاوت های غیر عادلانه: 467
- تغییر مسجد پیامبر صلّی اللّه علیه و آله و سلّم: 468
- تغییر سهم بیت المال: 468
- تغییر حکم طلاق: 468
- برداشتن حدّ نوعی شراب: 468
- حرام کردن متعۀ نساء و متعۀ حج: 468
- بلند نخواندن «بِسْمِ اللّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ» : 468
- مسح بر خفّین: 468
- کم کردن تکبیر نماز میّت: 468
- تغییر در حکم صدقات: 469
- نماز مستحب با جماعت به جا آوردن: 469
- طبقاتی کردن جامعه 470
- روی کار آوردن و اختیار دادن به بنی امیّه 471
- شورش علیه عثمان،و برخورد حضرت امیر علیه السّلام 474
- درس چهل و یکم 478
- اشاره 478
- زندگانی حضرت امیر علیه السّلام در زمان حکومت 479
- بیعت مردم با حضرت،و اهمّیت حکومت ایشان 479
- اشاره 482
- مخالفان حضرت امیر علیه السّلام 482
- جنگ جمل به رهبری عایشه،طلحه و زبیر 482
- جنگ صفّین به رهبری معاویه 493
- ریاست طلبی معاویه 496
- خلاصه ای از جنگ صفّین 498
- جنگ نهروان با خوارج 500
- پیشگویی پیامبر صلّی اللّه علیه و آله و سلّم نسبت به خوارج 502
- نتایج جنگ های حضرت امیر علیه السّلام 514
- رفع فتنۀ قریش 514
- بطلان خوارج 520
- درس چهل و دوم 522
- اشاره 522
- شکست نظام طبقاتی و ایجاد عدالت اجتماعی 523
- خدمات حضرت امیر علیه السّلام در زمان حکومت 523
- اشاره 530
- نشر معارف اسلام 530
- تبلیغ مردم 531
- قرآن کریم 532
- جدول تأسیس و تعلیم و انتشار علم نحو 540
- اشاره 541
- سنّت پیامبر صلّی اللّه علیه و آله و سلّم 541
- تربیت شاگردان 542
- تشویق صحابه به نقل حدیث پیامبر صلّی اللّه علیه و آله و سلّم 543
- نفی حجّیت سیرۀ خلفا و پایه گذاری مکتب تشیّع 546
- فهرست مندرجات 553
چهارم،قضا به معنای«آگاه»،در قول خداوند:
وَ قَضَیْنا إِلی بَنِی إِسْرائِیلَ فِی الْکِتابِ لَتُفْسِدُنَّ فِی الْأَرْضِ مَرَّتَیْنِ (1)
«بنی اسرائیل را آگاه ساختیم که دو بار در زمین فساد می کنند.» (2)
شیخ صدوق تا ده معنی برای قضا نقل فرموده که بازگشت آن معانی به همین چهار معنی می باشد. (3)
1- 1) -اسراء:4. [1]
2- 2) -بحار الانوار،باب القضاء و القدر 124/5-125،ح 73، [2]به نقل از فقه الرّضا. و در روایت دیگر به حضرت لوط می فرماید: وَ قَضَیْنا إِلَیْهِ ذلِکَ الْأَمْرَ أَنَّ دابِرَ هؤُلاءِ مَقْطُوعٌ مُصْبِحِینَ :«لوط را آگاه ساختیم که قومش صبحگاه هلاک می شوند.»(حجر:66) و القضاء علی أربعه أوجه فی الکتاب اللّه جلّ و عزّ الناطق علی لسان سفیره الصادق صلّی اللّه علیه و آله و سلّم. منها قضاء الخلق و هو قوله تعالی: فَقَضاهُنَّ سَبْعَ سَماواتٍ فِی یَوْمَیْنِ معناه خلقهن. و الثّانی قضاء الحکم و هو قوله: وَ قُضِیَ بَیْنَهُمْ بِالْحَقِّ معناه حکم. و الثّالث قضاء الحکم و هو قوله: وَ قَضی رَبُّکَ أَلاّ تَعْبُدُوا إِلاّ إِیّاهُ معناه أمر ربّک. و الرّابع قضاء العلم و هو قوله: وَ قَضَیْنا إِلی بَنِی إِسْرائِیلَ فِی الْکِتابِ لَتُفْسِدُنَّ فِی الْأَرْضِ مَرَّتَیْنِ معناه علمنا من بنی إسرائیل،قد شاء اللّه من عباده المعصیه و ما أراد و شاء الطاعه و أراد منهم لأنّ المشیّه مشیّه الأمر و مشیّه العلم،و إرادته إراده الرّضا و إراده الأمر،أمر بالطّاعه و رضی بها،و شاء المعصیه یعنی علم من عباده المعصیه و لم یأمرهم بها،فهذا من عدل اللّه تبارک و تعالی فی عباده جلّ جلاله و عظم شأنه. أقول:کانت النّسخه سقیمه فأوردناه کما وجدناه. قوله علیه السّلام:إذا أخطأ القضاء یمکن أن یقرأ بغیر همز:و المعنی إذا جاوز أمر من الأمور الّتی شرع فی تهیئه أسباب وجوده القضاء و لم یصر مقضیّا فلا یتجاوز عن القدر،و لا محاله یدخل فی التّقدیر،و إنّما یکون البداء بعد التّقدیر.و إذا لم یخطّ من المضاعف بمعنی الکتابه أی إذا لم یکتب شیء فی لوح القدر لا یکتب فی لوح القضاء إذ هو بعد القدر.و إنّما الخلق من القضاء أی إذا لو حظت علل الخلق و الإیجاد ففی التّرتیب الصّعودی یتجاوز من القضاء إلی القدر،و التّخطی و البداء إنّما یکون بعد القدر قبل القضاء،و الأظهر أنّه کان و إذا أخطأ القدر مکان«و إذا لم یخط القدر»و یکون من الخطأ لا من الخطّ،فالمعنی أنّ کل ما یوجد من الأمور إمّا موافق للوح القضاء،أو للوح القدر علی سبیل منع الخلو،فإذا وقع البداء فی أمر و لم یقع علی ما أثبت فی القدر یکون موافقا للقضاء،و لعلّ ظاهر هذا الخبر تقدّم القضاء علی القدر،و یحتمل أن یکون القضاء فی الأولی بمعنی الأمر،و فی الثانیه بمعنی الحتم فیستقیم ما فی الرّوایه من النّفی.
3- 3) -توحید صدوق385/-386. و سمعت بعض أهل العلم یقول:إنّ القضاء علی عشره أوجه: فأوّل وجه منها العلم و هو قول اللّه عزّ و جلّ: إِلاّ حاجَهً فِی نَفْسِ یَعْقُوبَ قَضاها (یوسف:68) [3]یعنی علمها. و الثّانی الإعلام و هو قوله عزّ و جلّ: وَ قَضَیْنا إِلی بَنِی إِسْرائِیلَ فِی الْکِتابِ (اسراء:4)و [4]قوله عزّ و جلّ: وَ قَضَیْنا إِلَیْهِ ذلِکَ الْأَمْرَ (حجر:66) [5]أی أعلمناه.