نقش ائمه علیهم السلام در احیای دین جلد 2 صفحه 451

آنچه نوشته بودیم،در محوّطه ای جمع کردیم و سوزاندیم. (1)دلیل جعلی بودن این حدیث آن است که اصلا ابو هریره بی سواد بوده و نوشتن نمی دانسته است.

به این ترتیب خلفا توانستند سنّت پیامبر صلّی اللّه علیه و آله و سلّم را در مدینه،و آن هم در سینه ها محصور کنند،و مردم خارج از مدینه را از سنّت پیامبر دور نگه دارند،مگر آنچه خلیفه و دست نشانده های او صلاح می دیدند که بیان آن برای دستگاه حکومت اشکال ندارد.اگر وضع این چنین ادامه می یافت،چیزی از عقاید و احکام واقعی اسلام باقی نمی ماند،ولی در مقابل این روش،حضرت امیر و ائمّه اطهار علیهم السّلام با نشر احادیث پیامبر صلّی اللّه علیه و آله و سلّم،اسلام را حفظ و تبلیغ نمودند.

جداسازی قرآن از شرح و تفسیر پیامبر

هر چه از قرآن بر پیامبر صلّی اللّه علیه و آله و سلّم نازل می شد،حضرتش برای مردم می خواند و معانی آن را بیان می فرمود.یکی از صحابه می گوید:پیامبر در مسجد مدینه ده آیه ده آیه به ما یاد می داد و از آن ده آیه نمی گذشتیم تا آنچه احکام و بیان در آن آیات بود،می آموختیم. (2)یعنی آنچه از علوم قرآن لازم بود،پیامبر صلّی اللّه علیه و آله و سلّم برای مردم بیان می کردند.البته این بیان هم از خداوند بود که به واسطۀ جبرئیل بر پیامبر نازل می شد.به این ترتیب،صدها نفر قرآن را با معنا و تفسیر فرا گرفته حفظ می کردند که به آنها قاریان قرآن می گفتند و کسانی از اینها که نوشتن بلد بودند،آنچه یاد می گرفتند روی چرم،تخته،استخوان کتف گوسفند و غیره می نوشتند؛چه آیۀ قرآن،و چه بیان پیامبر در معنای لغوی و شأن نزول و احکام آن آیات.این مجموعه ها را مصحف می گفتند.پس آموزش و نگارش قرآن در زمان پیامبر صلّی اللّه علیه و آله و سلّم،همراه با بیان و تفسیر آن حضرت بوده و نوشتن قرآن به تنهایی مرسوم نبوده است. (3)

در اینجا چند نمونه از شأن نزول آیات را که در این مصحف ها بوده،می آوریم:

در بیان إِنَّ شانِئَکَ هُوَ الْأَبْتَرُ (4)آمده بود که دشمن عیب جوی پیامبر،عاص بن وائل،پدر

1- 1) -مسند احمد 182/5؛ [1]سنن ابی داوود 319/3.«کنّا قعودا نکتب ما نسمع من النّبی،فخرج علینا،فقال:ما هذا تکتبون؟ فقلنا ما نسمع منک.فقال:أ کتاب مع کتاب اللّه...اکتبوا کتاب اللّه امحضوا کتاب اللّه.فقال:فجمعنا ما کتبنا فی صعید واحد ثمّ احرقناه بالنّار.»
2- 2) -مسند احمد 410/5.
3- 3) -رجوع کنید به:القرآن الکریم و روایات المدرستین،جلد 1،بحث مصطلحات قرآنیه.
4- 4) -کوثر:3. [2]