نقش ائمه علیهم السلام در احیای دین جلد 2 صفحه 543

و...بعضی از اینان،به طور خصوصی از حضرت استفاده می کردند (1)و بعضی به ولایاتی منصوب می شدند و در حدّ خود این آموخته ها را به مردم تبلیغ می نمودند.ایشان سنگ زیربنای فرهنگ تشیّع شدند.

تشویق صحابه به نقل حدیث پیامبر صلّی اللّه علیه و آله و سلّم

در بحث جنگ جمل خواندیم که بیش از 1500 نفر از صحابه با حضرت امیر برای جنگ جمل به بصره آمدند.پس از پایان جنگ،حضرت آنها را همراه خود به کوفه آورد و آنجا را مرکز حکومت خود قرار داد و بر خلاف خلفای قبلی که از نقل حدیث پیامبر صلّی اللّه علیه و آله و سلّم به شدّت جلوگیری می کردند،آن حضرت همه را تشویق نمود تا احادیثی را که از پیامبر شنیده بودند،برای مردم روایت کنند.

مثلا روزی در رحبۀ مسجد کوفه،صحابه را قسم داد که هر کس در حجّه الوداع همراه پیامبر بوده و حدیث غدیر را از او شنیده،برخیزد و روایت کند.عدّه ای در آنجا برخاستند و خطبۀ غدیر پیامبر صلّی اللّه علیه و آله و سلّم را روایت کردند. (2)

به این ترتیب بیش از هزار صحابی،روایاتی را که در ذهن داشتند و از ترس حکومت های قبلی آنها را کتمان می کردند،در زمان خلافت حضرت امیر علیه السّلام با آزادی آنها را روایت کردند.کم کم کوفه به صورت دانشگاه اسلامی و مرکز دوستداران و شیعیان حضرت امیر علیه السّلام درآمد و خط تشیّع از کوفه به ایران و جاهای دیگر امتداد یافت.

معجم البلدان حموی در مادّۀ قم می نویسد:

«قم که همگی آن شیعۀ امامیه هستند،در زمان حجّاج سال 83 هجری به صورت شهر درآمد.

اوّلین کسانی که به قم آمدند،چند برادر شیعه،یعنی عبد اللّه و عبد الرّحمن و اسحاق و نعیم فرزندان سعد بن مالک بن عامر اشعری اهل یمن بودند که قم را فتح کرده در آن ساکن شدند.بعد عموزادگان ایشان به آنها پیوستند و آنجا که هفت قریه بود،به صورت هفت محله یک شهر درآمد و به نام یکی از آنها که کمندان بود،نامیده شد؛به این ترتیب که بعضی حروف آن را انداخته آن را