نقش ائمه علیهم السلام در احیای دین جلد 2 صفحه 544

معرّب کرده قم نامیدند.

بزرگ ترین فرزند سعد که به قم آمد،عبد اللّه بود که او در کوفه تربیت شده و همو بود که تشیّع را از کوفه به قم انتقال داد.از آن زمان تا کنون(زمان تألیف معجم البلدان)هرگز سنّی در قم دیده نشده است.» (1)

قم از آن زمان تا کنون مرکز تشیّع بوده و محدّثان کثیری را در خود پرورانده است.بدین جهت مورد علاقۀ اهل بیت علیهم السّلام بوده به طوری که وقتی حضرت فاطمۀ معصومه،دختر امام کاظم علیه السّلام،در حدود سال 200 از مدینه به طرف خراسان می آمدند و در ساوه مریض شدند،از همراهان خود خواستند که ایشان را به قم آورند(چون مردم ساوه سنّی های متعصّب بودند (2)).وقتی به قم رسیدند،مورد استقبال مردم قرار گرفتند و پس از چندی در این شهر وفات نمودند.

بعد تشیّع از قم به کاشان و دیگر شهرهای ایران منتشر شد.به طوری که زمان بنی عبّاس که سادات را دستگیر و اعدام می کردند،آنها به ایران فرار می کردند و به شیعیان این دیار پناه آورده در میان آنها پنهان می شدند.تا آنکه امام رضا علیه السّلام به ایران آمدند و با آمدن ایشان تشیّع در ایران تکمیل گردید.

در هر صورت حضرت امیر علیه السّلام بود که کوفه را مرکز تشیّع قرار داد.به طوری که اوایل خلافت بنی عبّاس که امام صادق علیه السّلام تا مدّتی آزادی داشتند،در همین مسجد کوفه می نشستند و برای مردم حدیث می گفتند و هزارها نفر برای استفاده از امام جمع می شدند.شخصی می گوید:سه روز رفتم خدمت امام صادق برسم از ازدحام جمعیت نتوانستم. (3)

به این شکل کوفه از آن زمان تا به امروز مرکز علوی ها(شیعیان)،و شام مرکز اموی ها،و مکّه و مدینه مرکز بکری و عمری هاست.به طوری که بنیانگذار خلافت بنی عبّاس وقتی که افرادی را به اطراف برای دعوت به خلافت بنی عبّاس می فرستاد،به آنها می گفت:

به خراسان و جاهای دور بروید و دعوت را از آنجاها نشر کنید.چون شام،اموی،مکّه و مدینه، بکری و عمری،و کوفه علوی هستند.

1- 1) -معجم البلدان،لفظ قم.
2- 2) -ساوه در زمان صفویه شیعه شد.به این ترتیب که یکی از سلاطین صفویه عالمی از سبزوار را شیخ الاسلام ساوه قرار داد و او با کمک عالمی دیگر،تشیّع را در این شهر رواج داد.
3- 3) -بحار الانوار 93/47-94.