اسلام شناسی و پاسخ به شبهات: دفاع از اسلام و پیامبر صلی الله علیه واله صفحه 381

بحث و گفت و گو و جدل و مناظره بین حقوقدانان و فلاسفه و جامعه شناسان قرار گرفته است. لذا جا دارد به این موضوع بپردازیم.

اقوال و آرا در مورد فلسفه جزا

اقوال و آرا در مورد فلسفه جزا

دانشمندان حقوقدان و متخصّصان در علوم جنایی در رابطه با فلسفه جزا و عقوبت و هدف از آن، دیدگاه ها و آرا مختلفی را ارائه داده اند. و لذا این بحث در اسلام نیز به عنوان فلسفه جزا مطرح شده و به عنوان بحث از ماورای فقه مطرح است. اینک به برخی از آراء اشاره می کنیم:

1 - نظریه قرارداد اجتماعی

«جان جاک روسو» جزا را بر اساس فایده اجتماعی تجویز کرده و آن را قانونمند دانسته است. او معتقد است که انسان آزاد آفریده شده و در طبیعت آزاد زندگی می کند. و از آنجا که او به تنهایی از حمایت خود و مقابله با عوامل طبیعی عاجز است، لذا بشر به جهت دفع خطرها از خود با یکدیگر تجمع کرده و بین خود امری را به نام «قرارداد اجتماعی» تنظیم کرده است. در چنین مجتمعی هر کس که مرتکب جرمی می شود در حقیقت قرارداد خود را با مجتمع نقض کرده است، قراردادی که آن را با اراده خود امضاء کرده است. و چون متصدّیان امر درصدد محاکمه و اجرای جزا و عقوبت نسبت به او برآیند در حقیقت به مردم اعلام می دارند که او قرارداد اجتماعی را نقض کرده است و لذا نمی تواند عضوی از اعضای این جامعه باشد بلکه او دشمن این مجتمع به حساب می آید.(1)

2 - نظریه عدالت مطلق

برخی دیگر از فلاسفه و متفکران دینی و اخلاقی معتقدند که هدف از جزا - با قطع نظر از مصلحت اجتماعی - تنفیذ عدالت مطلق است.