اسلام شناسی و پاسخ به شبهات: دفاع از اسلام و پیامبر صلی الله علیه واله صفحه 420

باید روح و معنای رفتار بزرگان دین را بشناسیم و به آنان تأسّی کنیم. روح این رفتار حضرت علی علیه السلام این است که باید زندگی مسؤولان، پایین تر از سطح زندگی افراد متوسط جامعه باشد.

3 - اکتفا به حکم عقل

یکی دیگر از شبهات مربوط به تقلید که مطرح می شود این است که هر انسانی عقل دارد و باید به تشخیص و صلاحدید عقل خود عمل نماید نه آن که از دیگران تقلید و تبعیت نماید.

پاسخ: این شبهه مبتنی است بر مغالطه بین عام و خاص، و تعمیم حکم رفتاری و کارهایی که تقلید در آن ها روا نیست؛ یعنی اموری که عقل و منطق، تقلید در آن ها راه نمی پذیرد، به تقلید در حوزه احکام شرعی و بدین ترتیب، تقلید در این حوزه از مصادیق تقلید مذموم معرفی می گردد. سپس شبهه را توسعه می دهند و می گویند: اساساً تبعیت از دیگران و حتی انبیای الهی صحیح نیست و در هر صورت انسان باید به تشخیص عقل خود عمل نماید. آنان پا را نیز از این فراتر نهاده و می گویند: قرآن نیز نقدپذیر است؛ زیرا برخی از گزاره های آن درست نیست و لذا باید صحت و نادرستی قرآن را با محک علمی بسنجیم.

پاسخ ما به این مغالطه و شبهه این است که بی شک در مواردی تقلید مذموم است و قرآن نیز آن را مذمت می کند، ولی در مواردی، تقلید، نه تنها مذموم نیست بلکه واجب نیز هست. ملاک درستی و نادرستی در تبعیت از گفتار و نظر و رفتار دیگران در این است که آیا دلیل عقل پسندی برای آن تبعیت وجود دارد یا این که نه تنها دلیل عقلی بر تقلید وجود ندارد بلکه دلیل عقلی بر خلاف آن است. در جایی ما معتقد به درستی تقلید و تبعیت از دیگران می شویم که عقل آن را تأیید کند و آن تقلید به جهت حکم عقل صورت پذیرد.

مذمّت قرآن از تقلید برخی افراد از آن رو است که آنان نیاکان و کسانی را پیروی