اسلام شناسی و پاسخ به شبهات: دفاع از اسلام و پیامبر صلی الله علیه واله صفحه 674

1- 1186. جهان بینی ابن خلدون، ایولاکوست، ترجمه مظفّر مهدوی، ص 9، 33-38.

«مالک بن بنی» دانشمند معاصر الجزایری نیز بر همین اساس، مراحل سه گانه تمدن اسلامی را روح، عقل و غریزه دانسته و معتقد است در تمدن اسلامی از قرن هشتم هجری به بعد، مرحله تسلّط غریزه بر روح آغاز گشته و تمدن اسلامی از مرحله رشد خود دور شده است.(1)

عوامل متعدد دیگری را نیز برای انحطاط تمدن ها برشمرده اند؛ از آن جمله: فقدان وحدت و انسجام جامعه، هجوم دشمنان خارجی، آشفتگی در بافت طبقاتی جامعه و تولیدات تصنّعی و رویکرد سوادگری و واسطه گری.

زمینه های شکل گیری تمدن اسلامی

زمینه های شکل گیری تمدن اسلامی

این موضوع را از جهاتی دنبال خواهیم کرد:

1 - جایگاه دانش در اسلام

در قرآن و روایات اسلامی سفارش اکیدی نسبت به فراگیری علم و تعلیم آن شده است که اگر این اندازه اولیای اسلام بر فضیلت دانش و دانش اندوزی تأکید نکرده بودند هرگز تمدن اسلامی به این پایه از عظمت نمی رسید.

2 - انتقال علوم و جذب دانشمندان به جهان اسلام

منبع اصول عقلی که به جهان اسلام راه یافت، یونان و محفل علمی آن بود. اگرچه بیشترین علوم غیرمستقیم و با ترجمه آن ها به زبان های سریانی و لاتینی، مأخوذ از یونانی به دست مسلمانان رسید. علومی که مسلمانان از یونانیان فراگرفته اند عبارتند از ریاضی، نجوم، پزشکی و علوم طبیعی.

3 - نهضت ترجمه

پس از آن که اوج دوران فتوحات فروکش کرد و قلمرو حکومت اسلامی ثبات یافت و مسلمانان از تدوین اساسی علوم اسلامی فراغتی نسبی یافتند، در پرتو اهتمام