تمثیلات قرآن‌ صفحه 112

و به همین دلیل است که وقتی از پیامبر اسلام صلّی اللّه علیه و اله سؤال شد: بدترین مردم کیانند؟ فرمود: علما هنگامی که فاسد شوند. «1» و هنگامی که از امیر مؤمنان علی علیه السّلام سؤال شد: بهترین مردم بعد از ائمه هدی کیانند؟ فرمود: علما، هنگامی که صالح باشند، و چون سؤال شد بدترین مردم بعد از ابلیس و فرعون و نمرود کیانند؟ فرمود: علما آن هنگام که فاسد شوند و به نشر اباطیل و به کتمان حقایق روی آورند. «2»

و به گفته شیخ اجل سعدی شیرازی:

«دو کس رنج بیهوده بردند و سعی بی‌فایده کردند، یکی آن اندوخت و نخورد و دیگر آن که آموخت و نکرد.

علم چندان که بیشتر خوانی چون عمل در تو نیست نادانی

نه محقّق بود نه دانشمند چارپایی برو کتابی چند

آن تهی مغز را چه علم و خبر که برو هیزمست یا دفتر

«3»

5- انفاق توأم با منّت و آزار

اشاره

قرآن کریم برای اعمال ریاکارانه و انفاقهای آمیخته با منّت و آزار، که از دلهای قساوتمند سرچشمه می‌گیرد، مثال زنده‌ای را ارائه نموده که تصویر گویائی برای این رذیله اخلاقی بشمار می‌رود.

یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا، لا تُبْطِلُوا صَدَقاتِکُمْ بِالْمَنِّ وَ الْأَذی کَالَّذِی یُنْفِقُ مالَهُ رِئاءَ النَّاسِ وَ لا یُؤْمِنُ بِاللَّهِ وَ الْیَوْمِ الْآخِرِ، فَمَثَلُهُ کَمَثَلِ صَفْوانٍ، عَلَیْهِ تُرابٌ فَأَصابَهُ وابِلٌ، فَتَرَکَهُ صَلْداً، لا یَقْدِرُونَ عَلی شَیْ‌ءٍ مِمَّا کَسَبُوا وَ اللَّهُ لا یَهْدِی الْقَوْمَ الْکافِرِینَ «4» «ای کسانی که ایمان آورده‌اید! بخششهای خود را با منّت و آزار باطل نسازید! همانند کسی که مال خود را برای نشان دادن به مردم، انفاق کند، و به خداوند و روز رستاخیز ایمان (1). بحار الانوار، ج 77، ص 138.

(2). همان، ج 2، ص 89.

(3). کلیات سعدی، (گلستان)، ص 159.