تمثیلات قرآن‌ صفحه 12

رایج نمی‌گردد. «1»

به این ترتیب، «مثال» به معنای اصطلاحی آن، با تمثلات قرآنی چندان سازگار نمی‌باشد، چرا که رکن اصلی مثالها همانا شیوع و سریان و جریان آنها در میان مردم است و چنین ویژگی در خصوص تمثیلات قرآنی وجود ندارد، زیرا خداوند متعال پیش از آن که پیامبرش را از این حقایق واقف سازد و مردم آن آیات را خوانده و بر سر زبانها رواج یابد، از آنها به عنوان «مثال» یاد کرده است. «2»

لذا واژه و تعبیر «مثال» در قرآن امتیازش با مثالهای دیگر در این است که مثالهای قرآنی بر یک واقعه مشخص یا امر خیالی که بر اثر تکرار در میان مردم رواج یافته، وآنگاه در وقایع مشابه آن بکار رود، دلالت ندارد، بلکه مثالهای قرآنی بدون پیروی از سخنان مردم و بی‌آنکه از موارد پیش از خود تبعیّت نموده باشد خود طرحی نو در انداخت و تعابیری جدید و هنری ابتکار نمود به گونه‌ای که از جهت تعبیر و جمله‌بندی و دلالت، روشی منحصر به فرد بشمار می‌رود. «3»

اقسام مثل‌

محقّقین مثالها را از ابعاد مختلف و به روشهای گوناگونی تقسیم بندی کرده‌اند. یعنی گاه مثالها را از جنبه ظاهر و گاه از جنبه محتوی، گاه از جنبه شرایط زمانی و مکانی که مثالها در آن تکوین یافته‌اند، و گاه از جنبه ارائه دهندگان مثال و یا طبقات و محیط (1). داستان نامه بهمنیاری، مقدّمه، ص «یو»

(2). الامثال فی القرآن الکریم، جعفر سبحانی، ص 17.

(3). الصورة الفنّیة فی المثل القرآنی، ص 72. همچنین بنگرید به، اسالیب البیان فی القرآن، ص 646. و تفسیر روح المعانی ج 1، ص 163.