تمثیلات قرآن‌ صفحه 131

1) تمثیل موحّد و مشرک به «بنده‌ای با یک مولا» و «غلامی چند خواجه»

ضَرَبَ اللَّهُ مَثَلًا؛ رَجُلًا فِیهِ شُرَکاءُ مُتَشاکِسُونَ وَ رَجُلًا سَلَماً لِرَجُلٍ هَلْ یَسْتَوِیانِ مَثَلًا الْحَمْدُ لِلَّهِ بَلْ أَکْثَرُهُمْ لا یَعْلَمُونَ «1» «خداوند مثالی زده است: مردی را که مملوک شرکائی است که درباره او پیوسته به مشاجره مشغولند و مردی را که تنها تسلیم یکنفر است، آیا این دو یکسانند؟ حمد مخصوص خداست ولی اکثر آنها نمی‌دانند.»

قرآن کریم سرنوشت «موحّد» و «مشرک» را در قالب این مثل گویا و زیبا چنین ترسیم می‌کند: مردی است که مملوک شرکاء بد خلق و عصبانی است که پیوسته درباره او به مشاجره مشغولند فِیهِ شُرَکاءُ مُتَشاکِسُونَ «2» برده‌ای است دارای چند ارباب که هر کدام او را به کاری دستور می‌دهد. این می‌گوید: فلان برنامه را انجام ده و دیگری نهی می‌کند. او در این میان سرگردان و حیران است، و در وسط این دستورهای ضد و نقیض متحیّر مانده و نمی‌داند خود را با نوای کدامین آنها هماهنگ سازد؟! و از آن بدتر اینکه برای تامین نیازهای زندگی، این یکی او را به دیگری حواله می‌دهد، و آن دیگر به این، و از این نظر نیز محروم و بیچاره و بی‌نوا و سرگردان است.

و مردی را ذکر می‌کند که تنها تسلیم یک نفر است وَ رَجُلًا سَلَماً لِرَجُلٍ خط و برنامه او مشخص، صاحب اختیار او معلوم است، نه گرفتار تردید است و نه سرگردانی، نه تضاد و نه تناقض، با روحی آرام گام برمی‌دارد و با اطمینان خاطر به پیش می‌رود، و تحت سرپرستی کسی قرار دارد که در همه چیز و همه حال و همه جا از او حمایت می‌کند. آیا این دو یکسانند هَلْ یَسْتَوِیانِ مَثَلًا (1). زمر/ 29.

(2). «متشاکسون» از ماده «شکاسه» به معنی سوء خلق و دعوا و خصومت است. بنابراین متشاکس به کسانی گفته می‌شود که با عصبانیت و بد خلقی به جرّ و بحث و نزاع مشغولند (تفسیر نمونه، ج 19، ص 444).