تمثیلات قرآن‌ صفحه 135

2- تمثیل موحّد و مشرک به «انسان آزاده» و «بنده‌ای زر خرید»

ضَرَبَ اللَّهُ مَثَلًا عَبْداً مَمْلُوکاً لا یَقْدِرُ عَلی شَیْ‌ءٍ وَ مَنْ رَزَقْناهُ مِنَّا رِزْقاً حَسَناً فَهُوَ یُنْفِقُ مِنْهُ سِرًّا وَ جَهْراً هَلْ یَسْتَوُونَ الْحَمْدُ لِلَّهِ بَلْ أَکْثَرُهُمْ لا یَعْلَمُونَ. «1»

«خداوند مثالی زده: برده مملوکی را که قادر بر هیچ چیز نیست، و انسان (با ایمانی) را که رزق نیکو به او بخشیده است، و او پنهان و آشکار از آنچه خدا به او داده انفاق می‌کند، آیا این دو نفر یکسانند؟ شکر خدا را است ولی اکثر آنها نمی‌دانند!» در این مثال، «مشرکان» را به برده مملوکی که توانائی هیچ چیز را ندارد، و «مؤمنان» را به انسان غنی و بی‌نیازی که از امکانات خود همگان را بهره‌مند می‌سازد تشبیه می‌کند و می‌گوید: «خداوند برده مملوکی را به عنوان مثال ذکر می‌کند که قادر بر هیچ چیز نیست» نه قدرت تکوینی چندانی دارد، زیرا در چنگال مولایش همیشه اسیر است و از هر نظر محدود، و نه قدرت تشریعی، زیرا حقّ تصرّف در اموال خود (اگر اموالی داشته باشد) و همچنین سایر قراردادهای مربوط به خویش را ندارد.

آری بنده بندگان خدا بودن، نتیجه‌ای جز اسارت و محدودیّت از هر نظر نخواهد داشت.

و در مقابل آن، انسان با ایمانی را مثل می‌زند که به او رزق حسن و انواع روزی‌ها و مواهب پاکیزه بخشیده است. این انسان آزاده با داشتن امکانات فراوان، پنهان و آشکار از آنچه در اختیار دارد انفاق می‌کند، آیا آن دو نفر یکسانند؟! «2» آیا انسان آزاده‌ای که مالک است و توانا و انبانی پر دارد برای بخشندگی، و دستانی توانا برای کمک و قدرتی عظیم برای رفع حوائج دیگران، با برده‌ای اسیر با دست و پایی شکسته و تنی از کار افتاده که از اداره امور خود عاجز است تا چه رسد به دیگران، آیا این دو را می‌توان هم رتبه و هم شأن یکدیگر دانست؟! آری، این است سرنوشت کسانی که دل در گرو خدایی بسپارند که سرچشمه همه (1). نحل/ 75.

(2). تفسیر نمونه، ج 11، ص 326.