تمثیلات قرآن‌ صفحه 154

چهره‌های زشت یا زیبای آنها به قضاوت بنشیند.

لذا مثالهای قرآنی را می‌توان آینه تمام نمای شخصیتهای گوناگون بشری دانست که مطالعه و تأمّل و تعمّق در آنها در شخصیت شناسی و یا به تعبیر امروزی «تیپ شناسی» افراد نقش به سزائی ایفا می‌نماید.

تمثیلات ذیل نمونه‌های روشنی برای این موضوع بشمار می‌روند:

1- حالت حرص و ولع شدید عالمان دنیاپرست‌

وَ اتْلُ عَلَیْهِمْ نَبَأَ الَّذِی آتَیْناهُ آیاتِنا فَانْسَلَخَ مِنْها فَأَتْبَعَهُ الشَّیْطانُ فَکانَ مِنَ الْغاوِینَ* وَ لَوْ شِئْنا لَرَفَعْناهُ بِها وَ لکِنَّهُ أَخْلَدَ إِلَی الْأَرْضِ وَ اتَّبَعَ هَواهُ فَمَثَلُهُ کَمَثَلِ الْکَلْبِ إِنْ تَحْمِلْ عَلَیْهِ یَلْهَثْ أَوْ تَتْرُکْهُ یَلْهَثْ ذلِکَ مَثَلُ الْقَوْمِ الَّذِینَ کَذَّبُوا بِآیاتِنا فَاقْصُصِ الْقَصَصَ لَعَلَّهُمْ یَتَفَکَّرُونَ* «1» «و برای آنها بخوان سرگذشت آن کس را که آیات خود را به او دادیم ولی (سرانجام) از (دستور) آنها خارج گشت و شیطان به او دست یافت و از گمراهان شد. و اگر می‌خواستیم (مقام) او را با این آیات (و علوم و دانشها) بالا می‌بردیم، ولی او به پستی گرائید و از هوای نفس خویش پیروی کرد. او همچون سگ (هار) است که اگر به او حمله کنی دهانش را باز و زبانش را بیرون خواهد کرد و اگر او را به حال خود واگذاری باز همین کار را می‌کند (گوئی آنچنان تشنه دنیا پرستی است که هرگز سیراب نمی‌شود.) این مثل جمعیّتی است که آیات ما را تکذیب کردند، این داستانها را (برای آنها) بازگو کن شاید بیندیشند (و بیدار شوند).»

تصویری که این آیات ترسیم نموده‌اند از شگفت‌ترین و بدیع‌ترین مناظری بشمار می‌رود که به وسیله کلماتی چند، خلق گردیده است. چهره انسانی که آیات و نشانه‌های الهی به وی ارزانی شده و او مورد فضل و رحمت الهی قرار گرفته و از علوم الهی بهره‌مند گردیده و فرصت مناسبی برای رشد و هدایت در اختیار وی قرار گرفته، امّا او با

(1). اعراف/ 175 و 176.