تمثیلات قرآن‌ صفحه 170

ثبت گردیده و خدای را در تمام مراحل یاد می‌کنند و نعمت را دلیلی بر منعم می‌دانند و در برابر نعمتهای بیکران الهی طریق بندگی و شکرگذاری پیشه می‌کنند و نه طغیان و ناسپاسی. «1»

4- برانگیختن نیروی فکر و اندیشه بشر (تشحیذ ذهنی)

همانگونه در مباحث پیشین اشاره داشتیم قرآن کریم در قالب تمثیلات خود میدان گسترده‌ای از چشم اندازهای بدیع جهان هستی را در برابر دیدگان آدمی نهاده و از وی خواسته تا به دقّت در این امور بیندیشد و از کنار آنها گذرا و سطحی عبور نکند.

خداوند بارها در قرآن مثلهایی بیان فرموده و در پی آن متذکّر شده که مخاطب این مثلها همه مردمند. ولی در جای دیگر بدنبال بیان این مطلب، فهم ژرفای این مثالها را در انحصار عالمان و فرهیختگان دانسته و می‌فرماید:

وَ تِلْکَ الْأَمْثالُ نَضْرِبُها لِلنَّاسِ وَ ما یَعْقِلُها إِلَّا الْعالِمُونَ. «2»

این آیه اشاره به آن دارد که هر چند مثالهای قرآن را همه مردم می‌شنوند، لکن حقیقت معانی و مغز مقاصدش را تنها اهل دانش درک می‌کنند، آن کسانی که حقایق امور را می‌فهمند و بر ظواهر هر چیزی جمود نمی‌کنند.

پس درک مثلهایی که در کلام خدا زده شده، نسبت به فهم و شعور مردم مختلف است، بعضی از شنوندگان هستند که بجز شنیدن الفاظ آن و تصور معانی ساده‌اش هیچ بهره‌ای از آن نمی‌برند، چون در آن تعمّق نمی‌کنند، ولی بعضی دیگر هستند که علاوه بر آنچه که دسته اوّل می‌شنوند و می‌فهمند، در مقاصد آن تعمّق می‌کنند و حقایق باریک و دقیقش را درک می‌نمایند. «3»

(1). تفسیر فی ظلال القرآن، ج 4، ص 2270.

(2). عنکبوت/ 43.

(3). تفسیر المیزان، ج 17، ص 207.