تمثیلات قرآن‌ صفحه 188

اساس. آب یک واقعیّت است، ظاهر و باطن آن مطابق با واقع است و آثاری واقعی دارد، اما کفها بی‌آنکه باطنی داشته باشند ظاهرشان فریبنده است، همانطور که خیال و پندار چنین است.

2- معیارهای تشخیص حقّ از باطل‌

شناخت حقّ و باطل که همان شناخت واقعیّتها از پندارها است، گاهی برای انسان چنان مشکل و پیچیده می‌شود که حتما باید سراغ نشانه‌ها رفت.

قرآن در مثال فوق این نشانه‌ها را چنین بیان کرده است:

الف) حقّ همیشه مفید و سودمند است، همچون آب زلال که مایه حیات و زندگی است.

اما باطل بی‌فایده و بیهوده است، همچون کفهای روی آب که نه رفع تشنگی می‌کند، نه گیاهی می‌رویاند، نه تولید برق و انرژی می‌کند، و نه چرخهای آسیابی را به حرکت در می‌آورد.

ب) باطل همواره مستکبر، بالانشین، پر سروصدا، پر قال و غوغا ولی توخالی و بی محتوا است. امّا حقّ متواضع، کم سروصدا، اهل عمل و پرمحتوا و سنگین وزن است.

ج) حقّ همیشه متکّی به نفس است، امّا باطل از آبروی حقّ مدد می‌گیرد و سعی می‌کند خود را به لباس او درآورد و از حیثیّت او استفاده کند.

همانگونه که «هر دروغی از راست فروغ می‌گیرد» و اگر سخن راستی در جهان نبود، کسی هرگز دروغی را باور نمی‌کرد، و اگر جنس خالصی در جهان نبود، کسی فریب جنس قلابی را نمی‌خورد، بنابراین حتّی فروغ زودگذر باطل و آبرو و حیثیّت موقّت او به برکت حقّ است، امّا حقّ همه جا متکّی به خویشتن است.

3- چگونگی پیدایش باطل‌

می‌دانیم آب زلال، کمتر کف به روی آن آشکار می‌شود چرا که کفها به خاطر آلوده شدن آب به اجسام خارجی می‌باشد. و از اینجا روشن می‌شود که اگر حقّ به صفا و