تمثیلات قرآن‌ صفحه 229

پوست تن دوزخیان از شدت آتش بسوزد ما پوست دیگری بر آنها می‌پوشانیم (تا طعم عذاب را به خوبی بچشند). «1» فرض کنیم که این پوستها گناه کرده و عذاب شوند گناه آن پوست دیگر (که تازه روئیده) چیست؟

امام فرمود: وای بر تو! آن پوست، هم عین پوست اوّل است و هم غیر آن است! (هی هی و هی غیرها) آن ملحد (که از این پاسخ چیزی درنیافته بود) گفت: این سخن را برای من روشن کن! «2» امام علیه السّلام (به ذکر یک مثال گویا روی آورد و) فرمود: آیا تا کنون ندیده‌ای که کسی خشتی را بشکند و بعد با آب آغشته‌اش نماید و به گل تبدیلش کند و سپس (در قالب ریخته) و آن را به شکل اوّلیه‌اش درآورد. آیا این همان خشت اوّل نیست و از جهت دیگر غیر آن نیست؟! آن مرد گفت: چرا! خدا عمرت دهد (و از این راه مجاب شد). «3»

10- ابتلاء و امتحان برای آشکار نمودن گوهر حقیقت آدمی‌

هرگاه بخواهیم انسان را به سوی مقصد تربیت سیر دهیم، باید به وسیله مجموعه‌ای از اعمال دریابیم که او تا چه اندازه آمادگی و صلاحیّت آن مقصد را دارد، تا بتوانیم زمینه لازم را برای این سیر به درستی فراهم کنیم؛ و نیز برای اینکه دریابیم که متربّی در چه مرتبه‌ای است و چه توانائیها و صلاحیتهایی دارد و بخواهیم آن تواناییها و صلاحیتها ظهور کند، باید یک سلسله امور را که متناسب مقصد تربیت است بر او وارد کنیم، و این عمل «ابتلاء» و «امتحان» نامیده می‌شود، و هدف از آن این است که باطنها ظهور کند و

(1). نساء/ 56.

(2). و در روایت دیگر آمده که آن مرد گفت: برای من مثالی از امور دنیوی ارائه کنید تا این مسئله را درک کنم! (بحار الانوار، ج 7، ص 38.)

(3). بحار الانوار، ج 7، ص 39، که از امالی شیخ طوسی ص 20 نقل نموده است.