تمثیلات قرآن‌ صفحه 273

«خاتمه»

بطور خلاصه باید گفت بحث پیرامون ویژگیها و اهداف و آثار تربیتی تمثیلات قرآن موضوعی است که نمی‌توان به تمام جوانب و راز و رمزهای آن پی برد، چرا که کتاب حقتعالی، چشمه فیّاضی است که حقایق آن پایان ناپذیر است و معدن گرانسنگی است که افکار محدود بشری به تمام جوانب و ذخایر بی‌دلیل آن دسترسی ندارد.

آنچه درباره تمثیلات قرآن و برخی لطایف و ظرایف آن عرضه داشتیم نمی‌بود از یم بیکران قرآن، تنها بدان امید که گامی باشد اندک، برای ورود به دریای ژرف و بیکران قرآن و نوشیدن و نیوشیدن معارف حیاتبخش آن.

به گفته جرجانی:

«مقام تمثیل طوری است که اگر بخواهی ظرافتهای آن را یاد کرده و محاسن آن را بر شماری و آن ابداعهایی را که با مهارت از تمثیل برمی‌خیزد بگویی و تألیفاتی که بوسیله تمثیل بدین هنر مربوط می‌شود بیاوری، مطالب پیش تو ازدحام خواهد داشت و چنان غرق می‌شوی که ندانی کدامین آنها را ذکر کنی و از کدامیک عبارت کنی!» «1» آری وقتی این جایگاه تمثیلات بشری است، مقام و منزلت تمثیلات قرآنی که از قلّه رفیع و سرچشمه زلال حکمت و رحمت بیکران خدای متعال برای هدایت بندگان و سیراب کردن جانهای تشنه نازل گردیده چگونه خواهد بود؟!

زین قصه هفت گنبد افلاک پر صداست کوته نظربین که سخن مختصر گرفت

تمثیلات قرآن را باید در اصل به عنوان نمادهائی برای رهنمون ساختن آدمی به سوی حقیقت و هدایت قلمداد نمود، و لذا نباید تنها ظواهر این مثالها و نمادها را مورد نظر قرار داد و از حقایق و معارف ژرفی که در بطون این مثالهای به ظاهر ساده موج می‌زند غفلت نمود.

(1). اسرار البلاغه، ص 74.