تمثیلات قرآن‌ صفحه 39

9- خاموش ساختن افراد لجوج و عنود

بسیار می‌شود که ذکر کلّیات مسائل به صورت مستدلّ و منطقی برای خاموش کردن یک فرد لجوج کافی نیست و او همچنان دست و پا می‌زند، امّا هنگامی که مسأله در قالب مثال ریخته شود راه را چنان بر او می‌بندد که دیگر مجال بهانه‌گیری برای او باقی نمی‌ماند. «1»

راغب در این باره می‌گوید:

«... در مثل زدن خصم سرسخت کوبیده شده و نیروی ظاهری شخص گستاخ درهم می‌شکند زیرا که مثال آوردن در دلها چنان تأثیری دارد که وصف شی‌ء به تنهائی آن تأثیر را ندارد. از همین روی خدای تعالی در قرآن و سایر کتابهای خویش مثالهای بسیاری آورده است.» «2»

در خصوص این نکته و سایر نکات ذکر شده، توضیحات دیگری را در بخش‌های بعدی یادآور خواهیم شد. امّا در خاتمه این بحث، نکته‌ای را که نباید از نظر دور داشت آن است که مثال با همه نقشهای ارزنده و مؤثّرش، در صورتی می‌تواند نقش اساسی خود را ایفا کند که کاملا موافق و هماهنگ با مطلبی باشد که مثال برای آن انتخاب شده است، وگرنه گمراه کننده و مخرّب خواهد بود، یعنی به همان نسبت که یک مثال درست و هماهنگ مفید و مؤثّر است، یک مثال انحرافی مخرّب و ویرانگر و گمراه کننده می‌باشد. و به همین دلیل منافقان و بداندیشان همیشه برای گمراه ساختن مردم و اغفال ساده دلان از مثالهای انحرافی استفاده می‌کنند و برای دروغ خود از فروغ مثال کمک می‌گیرند. «3» (1). تفسیر نمونه، ج 10، ص 173 و 174.

(2). ترجمه الاتقان فی علوم القرآن، ج 2، ص 412.

(3). تفسیر نمونه، ج 10، ص 176.