تمثیلات قرآن‌ صفحه 44

1- جامعیّت و گستردگی‌

دقّت و تأمّل در مثالهای قرآن نشانگر آن است که دامنه تمثیلات قرآنی از جامعیّت و وسعت بسیاری برخوردار است، به گونه‌ای که شامل اشخاص، اعمال، اقوال، افکار، روحیات گوناگون بشر، جلوه‌ها و مظاهر بدیع عالم هستی، حوادث تاریخی مختلف و ...

می‌گردد و در هر یک از این امور نیز دقائق و حقائق فراوانی به چشم می‌خورد که امعان نظر در ظرافتها و ریزه کاریهای آن، نکات بسیاری را برای اهل بصیرت آشکار می‌سازد.

گستره تمثیلات قرآنی تمامی پهنه گیتی و مظاهر و جلوه‌های گوناگون طبیعت، و انواع و اقسام انسانها را با نگرشهای مختلفشان، شامل می‌شود به گونه‌ای که در مثالهای قرآن از: زمین و آسمان، برّ و بحر، شجر و حجر، چمن و دمن، باغ و راغ، موافق و منافق، صالح و طالح، ابرار و اشرار و بطور کلّی از مادّیات و معنویّات سخن به میان آمده است.

دکتر محمّد جابر فیّاض درباره جامعیّت و شمول تمثیلات قرآنی می‌گوید:

«مثالهای قرآن کریم دربردارنده بسیاری از موضوعات (مادّی و معنوی) و مسائل شریعت اسلامی است. مثالهائی از خداوند متعال و از یگانگی، قدرت و توانمندی و نور ذات اقدس الهی، از قرآن و فرازمندی آن و شبهاتی که در برخی دلها بواسطه آن پدید می‌آید، از دنیا و زشتیهایش و فرجام و سرانجام آن، از آخرت و بهشت و دوزخ، از آفرینش عیسی علیه السّلام از رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله و از اصحاب آن حضرت و نوع رفتار آنها با یکدیگر و با دشمنانشان و ارتباطشان با خدا، از ایمان و کفر، نفاق و منافقین، شرک و مشرکین، کفر و کافرین، توحید و موحّدین، انفاق و منفقین، آز و آزمندان، غرور و مغروران، پیمان شکنی و پیمان شکنان، از خصائص و ویژگیهای انسان و آنچه باعث خشنودی خدای تعالی می‌گردد، از طبیعت پیرامون آدمی، و در مجموع گسترده‌ای از موضوعات مختلف که در قالب تمثیلات قرآنی به تصویر کشیده شده است.» «1» (1). الامثال فی القرآن الکریم، ص 426، 427.