تمثیلات قرآن‌ صفحه 53

به وضوح روشن می‌سازد که مثالهای قرآن در نهایت سهولت و عذوبت و برای تمامی مردم- و نه فقط برای نخبگان و خواص- ارائه گردیده تا آنها را به تفکّر واداشته و چشمه عبرت را در وجود ایشان جوشان نماید. همانگونه که فرمود:

وَ تِلْکَ الْأَمْثالُ نَضْرِبُها لِلنَّاسِ لَعَلَّهُمْ یَتَفَکَّرُونَ. «1»

و در آیه دیگر فرمود:

وَ یَضْرِبُ اللَّهُ الْأَمْثالَ لِلنَّاسِ لَعَلَّهُمْ یَتَذَکَّرُونَ «2»

3- تصویرگری مفاهیم و حیات بخشیدن به الفاظ

روشن است که مفاهیم ذهنی و کلیات عقلی مادام که در ذهن هستند هر قدر مستدلّ و منطقی هم باشند باز اطمینان کافی نمی‌آفرینند، چرا که انسان همواره اطمینان را در امور عینی و محسوس جستجو می‌کند. به همین دلیل «اکثریّت چشم‌گیر مردم، حتی عدّه فراوانی از رشد یافتگان مغزی و روانی، علاقه شدیدی به نمودار ساختن حقایق در صور و اشکال و نمودهای محسوس دارند. «3»

به گفته جرجانی:

«تاثیری که دیدن و مشاهده با وجود آگاهی از درستی خبر در دل و جانها دارد- غیر قابل انکار است- چنانکه خدای تعالی از ابراهیم علیه السّلام خبر می‌دهد که: قالَ بَلی وَ لکِنْ لِیَطْمَئِنَّ قَلْبِی. «4»

.. مثلا اگر شخصی در کنار جویی در موقع گفتگو با رفیقش ایستاده و بخواهد بگوید که از کوشش خود سود و بهره‌ای به دست نخواهد آورد، آنگاه دستش را در آب فرو ببرد و بگوید: «نگاه کن آیا در دست من چیزی از آب می‌ماند، تو نیز در این کار اینطور می‌باشی (1). حشر/ 21: اینها مثالهائی است که برای مردم می‌زنیم، شاید در آن بیندیشند.

(2). ابراهیم/ 25: و خداوند برای مردم مثلها می‌زند شاید متذکّر شوند (و پند گیرند).

(3). زیبائی و هنر از دیدگاه اسلام، ص 40.