تمثیلات قرآن‌ صفحه 72

یافت تا آنان را به طریق الهی رهنمون سازد.

از جمله آیه:

یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا، لا تُبْطِلُوا صَدَقاتِکُمْ بِالْمَنِّ وَ الْأَذی کَالَّذِی یُنْفِقُ مالَهُ رِئاءَ النَّاسِ وَ لا یُؤْمِنُ بِاللَّهِ وَ الْیَوْمِ الْآخِرِ، فَمَثَلُهُ کَمَثَلِ صَفْوانٍ، عَلَیْهِ تُرابٌ فَأَصابَهُ وابِلٌ، فَتَرَکَهُ صَلْداً، لا یَقْدِرُونَ عَلی شَیْ‌ءٍ مِمَّا کَسَبُوا وَ اللَّهُ لا یَهْدِی الْقَوْمَ الْکافِرِینَ «1» و آیات دیگری که در ادامه بدانها اشاره خواهیم داشت.

7- تنوّع اسلوب‌

«2» تمثیلات قرآنی- همانند تمامی موضوعاتی که قرآن کریم از آنها یاد نموده است- در نحوه پرداخت و ارائه موضوعات، محدود به یک روش مشخص و معین نمی‌گردد.

بدین معنا که قرآن کریم گاه تمثیلهای خود را به صورت مستقیم و با ذکر لفظ «مثل»- و مشتقات آن- ارائه نموده است. از جمله در آیات:

أَ لَمْ تَرَ کَیْفَ ضَرَبَ اللَّهُ مَثَلًا کَلِمَةً طَیِّبَةً ... «3»

وَ ضَرَبَ اللَّهُ مَثَلًا لِلَّذِینَ آمَنُوا امْرَأَتَ فِرْعَوْنَ ... «4»

و گاه مستقیما از لفظ «مثل» یاد ننموده، بلکه موضوع را در قالبی تمثیلی ارائه نموده است. (1). بقره/ 264: ای کسانی که ایمان آورده‌اید! بخششهای خود را با منّت و آزار باطل نسازید! همانند کسی که مال خود را برای نشان دادن به مردم، انفاق کند، و به خداوند و روز رستاخیز ایمان نمی‌آورد، (کار او) همچون قطعه سنگی است که بر آن، (قشر نازکی از) خاک باشد (و بذرهایی در آن افشانده شود) و رگبار باران به آن برسد، (و همه خاکها و بذرها را بشوید) و آن را صاف (و خالی از خاک بذر) رها کند. آنها از کاری که انجام داده‌اند، چیزی به دست نمی‌آورند و خداوند، جمعیت کافران را هدایت نمی‌کند.

(2). در این بحث، از کتاب: ضرب الامثال فی القرآن، عبد المجید البیانونی. ص 81 و 82 و 98 بهره جسته‌ایم.

(3). ابراهیم/ 24.