تمثیلات قرآن‌ صفحه 78

را به یکی از این معاصی آلوده نموده‌اند به توبه دعوت نماید و رحمت واسعه الهی را بدیشان گوشزد نماید:

وَ اتَّقُوا اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ تَوَّابٌ رَحِیم‌

9- روش مقایسه‌ای (تقابل و رویاروئی صحنه‌ها

اشاره

در یادگیری مطالب، ارتباط میان مفاهیم، نقش اساسی را بر عهده دارد. به این معنا که هر گاه انسان موفّق شود میان چند مفهوم رابطه موجود را کشف کند، ذهن او از این ارتباط منطقی به مفهوم جدیدی می‌رسد، آن را دریافته و اصطلاحا فرا می‌گیرد. با این تعبیر، هنگام یادگیری هیچگاه یک مفهوم پدید نمی‌آید، بلکه «پدید بودن» توسط ذهن کشف می‌شود.

در این میان، مفاهیم مخالف یا مشابه سهم بیشتری را در جهت کمک به ذهن برای یادگیری مفهوم جدید دارا هستند. به عنوان مثال: درک هر یک از دو مفهوم «سپیدی» و «سیاهی»، «دانائی» و «نادانی»، «حقّ» و «باطل» و ... در کنار یکدیگر میسر خواهد بود و دیگر مفاهیمی که میان این دو نقطه‌ها واقع می‌شوند، به تناسب شباهت به هر یک از دو طرف، قابل درک هستند. «1»

ویژگی طبیعی انسان طوری است که اشیاء را از راه مقایسه با هم و مقایسه با نقطه مقابلشان می‌شناسد و اگر نقطه مقابل نباشد، نمی‌تواند آنها را بشناسد ولو در کمال ظهور باشد. مثل: نور و ظلمت، علم و جهل، قدرت و عجز، خیر و شر، حرکت و سکون، حدوث و قدم، فنا و ابدیّت. «2»

در سراسر قرآن، دو چهره «نیک و بد»، «ایمان و کفر»، «عدالت و ظلم»، «عقل و جهل» و بطور کلی «حقّ و باطل» در کنار هم معرفی شده‌اند تا معرفت هر دو راحتر (1). شیوه‌های تعلیم و تربیت در قرآن و سنّت، ص 167 تا 169 با تلخیص. و بنگرید به: ضرب الامثال فی القرآن، ص 138 تا 140.

(2). بیست گفتار، مرتضی مطهری، ص 241.