تمثیلات قرآن‌ صفحه 80

در تمثیلات قرآنی، گاه در یک آیه، دو یا چند مفهوم مخالف با یکدیگر مورد مقایسه قرار گرفته‌اند، و گاه این مقایسه را باید از کنار هم قرار دادن چند آیه (که ممکن است به دنبال یکدیگر آمده باشند و یا در جای جای قرآن بکار رفته باشند) انجام داد. که نمونه‌های چند از این قبیل تمثیلات مقایسه‌ای عبارتند از: «1»

الف) روش مقایسه‌ای در یک آیه:

1- تمثیل حقّ و باطل به «آب حیاتبخش» و «کف ناپایدار» أَنْزَلَ مِنَ السَّماءِ ماءً فَسالَتْ أَوْدِیَةٌ بِقَدَرِها، فَاحْتَمَلَ السَّیْلُ زَبَداً رابِیاً، وَ مِمَّا یُوقِدُونَ عَلَیْهِ فِی النَّارِ، ابْتِغاءَ حِلْیَةٍ أَوْ مَتاعٍ زَبَدٌ مِثْلُهُ، کَذلِکَ یَضْرِبُ اللَّهُ الْحَقَّ وَ الْباطِلَ، فَأَمَّا الزَّبَدُ، فَیَذْهَبُ جُفاءً وَ أَمَّا ما یَنْفَعُ النَّاسَ فَیَمْکُثُ فِی الْأَرْضِ، کَذلِکَ یَضْرِبُ اللَّهُ الْأَمْثالَ «2» 2- تمثیل مؤمن و کافر به «زنده» و «مرده» أَ وَ مَنْ کانَ مَیْتاً فَأَحْیَیْناهُ وَ جَعَلْنا لَهُ نُوراً یَمْشِی بِهِ فِی النَّاسِ کَمَنْ مَثَلُهُ فِی الظُّلُماتِ لَیْسَ بِخارِجٍ مِنْها، کَذلِکَ زُیِّنَ لِلْکافِرِینَ ما کانُوا یَعْمَلُونَ «3» 3- تمثیل مؤمن و کافر به «بینا و سمیع» و «کور و کر» مَثَلُ الْفَرِیقَیْنِ کَالْأَعْمی وَ الْأَصَمِّ وَ الْبَصِیرِ وَ السَّمِیعِ هَلْ یَسْتَوِیانِ مَثَلًا أَ فَلا تَذَکَّرُونَ. «4»

4- تمثیل مؤمن و کافر به «زمین حاصلخیز» و «زمین شوره‌زار» وَ الْبَلَدُ الطَّیِّبُ یَخْرُجُ نَباتُهُ بِإِذْنِ رَبِّهِ، وَ الَّذِی خَبُثَ لا یَخْرُجُ إِلَّا نَکِداً کَذلِکَ نُصَرِّفُ الْآیاتِ لِقَوْمٍ یَشْکُرُونَ «5» 5- تمثیل مؤمن و کافر به «راستان» و «کژان» (1). در بخش بعد این گونه تمثیلات به همراه شرح و توضیح اجمالی و جنبه‌های تربیتی آنها مورد بررسی قرار گرفته‌اند.

(2). رعد/ 17.

(3). انعام/ 122.

(5). اعراف/ 58.