حجاز درصدر اسلام صفحه 200

بکری گوید: غدیر خُمّ در سه میلی جُحْفه است؛ در جانب چپ راه. در این غدیر آب چشمه‌ای می‌ریزد. گرداگرد آن درخت است و نیز در کنار آن نیزاری است که آن را خم می‌گویند. میان چشمه و غدیر مسجد پیامبر (ص) است در آنجاست نخلستان ابن معلی و غیر آن.

صاحب مشارق گوید: خُمّ نام نیزاری است در آنجا و غدیری که در آنجاست به آن نیزار منسوب است. و گوید: خم موضعی است که آب چشمه در آن می‌ریزد. میان غدیر و چشمه مسجد پیامبر (ص) است.

خازمی گوید: خُمّ وادیی است بین مکه و مدینه در نزدیکی جُحْفَه و در آنجا غدیری است.

و غدیر خُمّ وادیی است در آنجا که به دریا می‌ریزد.

و نیز به بدی آب و هوا و معروف است.

اسدی گوید: در سه میلی جُحْفَه، در جانب راست راه، محاذی چشمه مسجدی از آنِ رسول خداست. آنگاه نیزار است و غدیر خم و غدیر در چهارمیلی جحفه است.

سکونی گوید: موضع غدیر خُم را خَرّار گویند. و بکری گوید که خَرّار آبی است از آنِ بنی زُهَیر و بنی بدر. زهیر و بدر فرزندان ضَمره‌اند. زبیر گوید: وادیی است در حجاز که در نزدیکی جُحْفه. سعد بن ابی وقاص در سریه‌ای که پیامبر او را فرستاد به آنجا رسید و چون کسی را ندید که در خور باشد بازگشت. خَرّار از آن عبدالله بن عامر بود که ولید بن عبدالملک آن را از بازماندگان او خرید.

رسول خدا (ص) در راه هجرت خود به مدینه، راهنمایش عبدالله بن ارَیْقِط او را به طرف پایین مکه برد و در نزدیکی عُسْفان به ساحل دریا رسید آنگاه به امَج و از آنجا از جاده به قُدَیْد پیوست پس راهی خَرّار شد و از آنجا به ثَنِیَّةالمره رفت، آنگاه رهسپار لَقْف شد. «(1)» رسول‌اللَّه سریّه‌ای به سرداری سعد بن ابی وَقّاص به سوی قریش فرستاد و با او عهد کرد که از خَرّار نگذرد. و خَرّار در راه جُحْفَه به مکه چاههایی است در جانب چپ جُحْفَه و نزدیک به خُمّ. «(2)»