حجاز درصدر اسلام صفحه 25

ابن زباله نقل می‌کند روایت می‌کند. از این رو می‌توان گفت که کتاب او مکمّل کتاب ابن زباله است.

یحیی بن حسن از مشایخ دیگری جز ابن زباله نیز روایت می‌کند و سَمهودی بیش ازهشتاد تن‌از مشایخ رانام می‌برد که‌ازهر یک تقریباً یک روایت نقل کرده است.

کتاب یحیی بن حسن نیز مفقود شده. فقط متأخرین قطعاتی از آن نقل کرده‌اند. مثلًا زین‌المَراغی در پنج موضع و سخاوی در چهار موضع از او نقل کرده است. ولی بیش از همه سمهودی در 210 موضع از او روایت آورده است. از آنچه از او روایت شده می‌توان دریافت که یحیی در کتاب خود از هجرت پیامبر (ص) و فرود آمدنش در قُبا، سپس استقرار آن حضرت در محله بنی‌النجار و مِرْبَد و از بنای مسجد و تحویل قبله و منبر و محل اعتکاف پیامبر-ص- و سراهای زنان آن حضرت و درهای مسجد و وسعت دادن مسجد و خانه‌هایی که در اطراف آن بوده و افزوده‌های خلفا به مسجدالرسول مخصوصاً آنچه ولید افزوده و مؤذنان و نگهبانان و مواضع مرقد رسول‌الله (ص) و خلفا و نیز قُبا و دیگر مصلاها و مساجد مدینه که رسول‌الله (ص) در آنها نماز به جای آورده. از این منقولات معلوم می‌شود که کتاب یحیی اختصاص به‌شناساندن مدینه داشته ونویسنده توجهی به اطراف آن از وادیها و قناتها نداشته است.

علی بن محمد مدائنی

ابن ندیم گوید که مدائنی دو کتاب تألیف کرده؛ یکی در باب مدینه و دیگر در مراتع و کوهها و وادیها یا خشکرودهای آن. ولی در منابع متأخر چیزی از آنها نقل نکرده‌اند، حتی سَمْهودی که فقط درباره وادی قناة یک مطلب از او آورده است.

در خور توجه است که مدائنی یکی از مورخان نخستین در عالم اسلامی است. طبری در اخبار خراسان و بسیاری از حوادث بصره از او نقل کرده است. مدائنی کتابهای چندی در باب وفدهایی که نزد پیامبر آمده‌اند و در باب ازواج آن حضرت و امّهات او و رسائل، نامه‌ها، خطبه‌ها، عهدنامه‌ها، اموال و عمّال او تألیف کرده است. «(1)»