حجاز درصدر اسلام صفحه 484

از مشهورترین اماکن در دره منا دو مَأْزِم است. فاصله میان آنها پنجاه ذراع است و موضع میل سوم میان مسجدالحرام و عَرَفات در نزد آن قرار دارد. «(1)» میان دو مَأْزِم منا بئر خالدبن عبداللَّه قَسری است که آن‌را قَسْرِیّه گویند. قَسْرِیّه برکه بزرگی است در حرم که از آن چاه آب گیرد. ازرقی گوید: سلیمان بن عبدالملک بن مروان به خالدبن عبداللَّه قَسری که والی او در مدینه بود نوشت که برای من آبی بیرون آور که زلال و شیرین باشد تا با آب زَمْزَم همسری کند. خالد بن عبداللَّه این برکه را احداث کرد و آن را برکة القَسْری نامید. آن را برکة البَردی و بئر میمون هم گویند. برکه امروز در دامنه ثَبِیر است. این برکه همچنان ببود تا داود بن عبداللَّه بن عباس به هنگامی که خلافت به بنی‌هاشم رسیده بود به مکه آمد. و آن برکه را ویران کرد و آب را به برکه‌ای که بر در مسجد بود بازگردانید. «(2)» فاکهی گوید که این برکه همچنان بر جای بود تا آنگاه که بشر، خادم منصور دوانیقی در سال 256 به مکه آمد و بر روی آن گنبدی ساخت. این گنبد در پهلوی بیت‌الشراب است.

سنگهای گرداگرد آن را بعدها مهدی در آنجا نصب کرد.

مُزْدَلِفه

نزد میل هشتم مزدلفه است و آن همان مشعرالحرام است که در قرآن کریم ذکر آن آمده است: «فَاذکروا اللَّه عِند المَشْعَرِ الحرامِ» آن را جمع نیز گویند به سبب اجتماع مردم در آنجا برای جمع بین نمازهای مغرب و عشا در آنجا. «(3)» پیش از اسلام همه عشایری که از اطراف راهی حج می‌شدند، در آنجا گرد می‌آمدند.

فاصله آن از منا یک میل و نصف است و از عرفات چهار میل و مسجد آن از مسجد منا دو میل است. مُزْدَلِفه زمین پهناوری است میان دو کوه و اطراف آن استخرهای و سردابهای آب است. همچنین مصلّی و سِقایه و مناره و چند برکه. مُزْدَلِفه میان مَأْزِمَین و مُحَسِّر است. چون از عرفات به قصد آن فرود آیی، تو در مُزْدَلِفه هستی تا به قَرْن الاحمر، پایین مُحَسِّر برسی.

آنجا محل بیتوته حاجیان و محل جمع نمازهاست.

1- - ازرقی، ج 2، ص 153 و ابن رسته، ص 56 و یکری، ص 1173.
2- - ازرقی، ج 2، ص 85، 86.
3- - ابن رسته، ص 25 و ابن حوقل، ج 1، ص 30 و بکری، ص 192 و یاقوت، ج 2، ص 118.