اشاره
نقش ثروت در پیشبرد جوامع انسانی بر کسی پوشیده نیست و یقیناً اسلام هم از این مسئله مستثنی نیست و یکی از اهرمهای تقدّم اسلام ثروت میباشد چنانچه که میدانیم پیشرفت اسلام مرهون ثروت حضرت خدیجه (سلام الله علیها) و شمشیر حضرت امیرالمؤمنین (علیه السلام) میباشد. بنابر این اصل استفاده از ثروت برای پیشبرد اسلام اصلی پذیرفته شده و مقبول است ولی راه تحصیل آن یکی از مسائل مهم برای دست اندرکاران امور مذهبی و افرادی که برای پیشبرد دین مشغول فعالیت هستند، میباشد. این کتاب در حدود چهل سال قبل به رشته تحریر درآمده و نویسنده با توجه به شرایط زمان و مکان، با زبانی ساده همگان را به انفاق و پرداخت حقوق شرعی تشویق مینماید ضمن اینکه فوائد انفاق و حقوق شرعی و مضار امساکِ از آن را گوشزد مینماید. این کتاب در سال 52 یعنی بیست و هشت سال قبل به فارسی ترجمه شده.
مقدمه مترجم
مقدمه مترجم
در هیچ مذهب و ملّتی، آنقدر که در اسلام روی (اصل ثروت)(1)، (بدست آوردن ثروت)(2)، (نگهداری ثروت)(3)، و حتّی (مصرف ثروت)(4) حساب شده، حساب نشده است. کتاب آسمانی اسلام (قرآن)، آنقدر به پرداخت مال در راه خدا (فی سبیل الله)(5) اهمّیت داده است که، اولاً آن را وسیله تزکیه و تربیت جامعه دانسته(6) و ثانیاً: هرکجا سخن از عالی ترین (سمبل) عبادت (نماز) به میان آمده، غالبا پرداخت ثروت، دوش به دوش (نماز) که (ستون دین و معراج مؤمن) است، قرار گرفته است: (أقیموا الصلاه و آتوا الزّکاه)(7). و حتّی یکی از نشانه های بارز و درخشان مؤمنین این است که در هر حال، چه در وسعت و راحتی
و چه در سختی و تنگدستی، از انفاق و بذل مال دست بر نمی دارند: (الّذین ینفقون فی السّراء والضّراء)(8). فضل خدا و سرچشمه خیر: در برابر بعضی آیات قرآن و کلمات اهل بیت (ع) که ثروتها را (فتنه) و مذموم قلمداد کرده اند، آیات و روایات دیگری نیز وجود دارد، که ثروت را (فضل و موهبت الهی)(9) و (خیر و منشأ نیکیها)(10) شمرده است. به همین دلیل: نتیجه می گیریم که ثروت در اسلام (جنبه نسبی) دارد، و با توجّه به هدفی که در راه آن مصرف می شود، ارزش و اهمّیت آن افزایش یا کاهش می یابد. به معنای روشن تر: ثروتی که شعبه مصرف آن (فی سبیل الله = راه خدا) باشد، شامل هر انفاقی که برای اعلای کلمه اسلام، دفاع از ساحت مقدّس قرآن، نشر تعالیم دین میان مردم، زنده کردن احکام اسلام و موجب رضایت پروردگار، به طوری که در سایه گسترش علم و دانش، عفریت جهل از جامعه نابود گردد و طبقات ضعیف اجتماع دستیاری گردند، و به طور کلّی شامل هرکاری که موجب رشد ملّت اسلامی شود، می گردد. بنا بر این: ثروت حلالی که از راههای تولید و کسبهای شرافتمندانه به وجود آمده باشد، و در راه آرمانهای عالی انسانی و هدفهای درخشان اجتماعی به کار رود، وسیله مفید و مقدّسی است، و دین هم آن را برای پیروانش سعادت و خوشبختی می شمارد. زیرا یک مسلمان با داشتن ثروت سالم و صالح هم می تواند از عهده وظائف دنیائی و اجتماعی خود برآید و در میدان زندگی یک مسلمان شرافتمند و پیروز باشد، و هم به وسیله ثروت می تواند برای آخرت خود نیز مقام ارجمندی کسب نماید.
پیغمبر اسلام (ص) هم، از مال و ثروتی که، از منبع حلال تولید شود، و به وسیله افراد خردمند و شایسته در راه هدفهای عالی انسانی مصرف شود، تجلیل و تمجید نموده است: (نعم المال الصّالح، للرّجل الصّالح)(11)، و خودش نیز از ثروت فراوانی که، همسر فداکارش (خدیجه) در اختیارش گذاشت(12)، در راه تبلیغ و هدفهای مقدّس دین حدّ اکثر استفاده را نمود(13). (گاندی) رهبر فقید هند می گفت: (وسائل شما هرگونه باشد، هدف شما هم به همان گونه خواهد بود، بدیهی است خالق به ما توان داده است که وسائل را زیر نظارت خود بگیریم)(14). راه پیشگیری از سقوط و هلاکت: چون هدف اسلام، از انفاق و بذل ثروت، تقویت جنبه های فعّالیت حیات بشری، به حرکت در آوردن چرخ اجتماع و تحقّق بخشیدن به آرمانهای مقدّس دین است، قرآن جهاد با مال و ثروت را، در ردیف جهاد با جان قرار داده است: (تجاهدون فی سبیل الله بأموالکم و انفسکم)(15). و نیز می فرماید: (انفقوا فی سبیل الله ولا تلقوا بایدیکم الی التّهلکه...)(16). در تفسیر این آیه می گویند: نتیجه ترک انفاق و بذل مال هلاکت ملّت است، زیرا همانطور که میدان جنگ به مردان شجاع و نیرومند احتیاج دارد، به ثروتی نیز که سربازان اسلامی به وسیله آن توشه و مرکب و اسلحه جنگی فراهم کنند، نیازمند است، و چنانچه سپاه اسلام از وسائل و سلاحهای جنگی تهی دست باشد، قهراً با شکست و هلاکت روبرو خواهد شد!. (گروهی از مسلمانان که آرزوی جنگ و دفاع از حریم دین و عقیده را به دل داشتند، امّا دست آنها از ثروت و توشه و وسائل جنگی تهی بود، با
ناراحتی زیاد به حضور رسول خدا (ص) آمدند و درخواست کردند، پیغمبر (ص) وسائل شرکت آنها را در میدان جنگ فراهم کند، امّا پیغمبر (ص) به خاطر نداشتن بودجه نتوانست برای آنها اسلحه و مرکب تهیه کند، و در نتیجه آن گروهی که در اثر تهی دستی از شرکت در جهاد مأیوس شده بودند، به تعبیر قرآن با کمال غم و اندوه و ناراحتی، در حالیکه چشمانشان پر از اشک بود، از پیش پیغمبر (ص) برگشتند: (تولّوا و أعینهم تفیض من الدّمع)(17). خلاصه: ترک انفاق، نتیجه اش شکست و هلاکت است، و بدیهی است که با شانه خالی کردن از زیر بار وظایف مالی، و از دست دادن منابع صنعتی و تولیدی، سرانجام کیان و موجودیّت کشورهای اسلامی، دستخوش انحطاط و سستی قرار می گیرد، و دشمنان، مانند گرگ گرسنه، ملّتهای اسلامی را مستقیم و غیر مستقیم تاراج و چپاول می کنند. این کتاب: در این کتاب، که به وسیله حضرت ایه الله: سیّد محمّد شیرازی، در (کربلای مقدّس) به زبان عربی انتشار یافته است، قسمت زیادی از (نقش ثروت، در پیشرفت اسلام) نشان داده شده، و خواننده محترم در می یابد، که مال و ثروت خود را که (ودیعه الهی) است چگونه به کار ببرد، و چگونه از آن بهره برداری نماید؟ مؤلّف عالیقدر این کتاب، در مسائل و مباحث مختلف اسلامی، حدود صد و پنجاه جلد کتاب نوشته، که قسمت عمده آنها به وسیله گروهی از برادران فعّال و دانشمند ما در (قم) به زبان فارسی در آمده است. مؤلّف برای انجام رسالت پس از تبلیغ و نجات اجتماعی از چنگال انحراف و عصیانگری ها، عقیده دارد: همانطور که
مجلاّت، انجمنها و مؤسّسات و دستگاههای تبلیغی آلوده و ناصالح، محیط زندگی را به انحطاط معنوی و اخلاقی کشانده است، در برابر، ما هم برای نجات و حدّ اقل برای نگهداری آن از سقوط و نیستی، باید مجلاّت و مطبوعات سالم و انجمنها و مؤسّسات زنده و سازنده به وجود آوریم، سپس می نویسد: (برای تأسیس همه این وسائل تبلیغی جدید، ثروت و بودجه لازم است، تا در مرحله اوّل، مؤسّسات مفید و اصیل تشکیل شود، و در مرحله دوّم، به کمک ثروت و پشتوانه مالی، مؤسّسات پیشرفت و توسعه پیدا کند، و بدین صورت، در جوانب مختلف اجتماع بذر انقلاب معنوی ریخته شود و رشد کند).