- پیشگفتار 1
- اشاره 7
- اشاره ای به تاریخچه تفسیر 9
- تعریف تفسیر 9
- تفسیر و تفاسیر 9
- اشاره 9
- اشاره 11
- نکته ها 11
- روشها و گرایشهای تفسیری 11
- اشاره 13
- اشاره 14
- سیمای سوره حمد (پرسشگری عاشقانه و امدادخواهی روشنگرانه) 14
- اشاره ای به مطالب سوره حمد 15
- ویژگی خاصّ سوره حمد 15
- اهداف سوره حمد 15
- یاد مهر دوست 16
- مقدمه 16
- واژه شناسی 16
- توضیح 16
- نکته های ادبی 17
- نکته ها و اشاره ها 17
- آموزه ها و پیامها 19
- مقدّمه 20
- واژه شناسی 20
- پرسشگری عاشقانه 20
- توضیح 20
- نکته های ادبی 21
- نکته ها و اشاره ها 21
- آموزه ها و پیامها 23
- نکته ها و اشاره ها 24
- توضیح 24
- واژه شناسی و نکته های ادبی 24
- مقدّمه 24
- بازهم یاد مهر دوست 24
- آموزه ها و پیامها 25
- واژهشناسی 26
- یادی از رستاخیز 26
- توضیح 26
- مقدّمه 26
- نکته ها و اشاره ها 27
- آموزه ها و پیامها 28
- توضیح 29
- مقدّمه 29
- واژه شناسی 29
- توحید عبادی و افعالی 29
- نکته ها و اشاره ها 30
- نکته های ادبی 30
- آموزه ها و پیامها 31
- مقدّمه 32
- توضیح 32
- هدایت طلبی 32
- واژه شناسی 32
- نکته ها و اشاره ها 33
- نکته های ادبی 33
- آموزه ها و پیامها 34
- توضیح 35
- واژه شناسی 35
- مقدّمه 35
- سه خط اساسی در زندگی بشر 35
- نکته ها و اشاره ها 36
- آموزه ها و پیامها 37
- اشاره 41
- اشاره 42
- نام گذاری 42
- سیمای سوره حجرات راه کارهای حفظ شخصیّت و برادری و برابری 42
- کلّیّات 42
- به مطالب مهمّ سوره حجرات 43
- اهداف سوره حجرات 43
- ویژگی سوره 43
- ادب در برابر رهبر اسلام 45
- توضیح 45
- مقدّمه 45
- شأن نزول 46
- واژه شناسی 46
- نکته های ادبی 46
- نکته ها و اشاره ها 47
- مقدّمه 49
- آموزه ها و پیامها 49
- توضیح 50
- شأن نزول 50
- واژه شناسی 51
- نکته ها و اشاره ها 52
- آموزه ها و پیامها 53
- واژه شناسی 54
- توضیح 54
- مقدّمه 54
- نکته های ادبی 55
- نکته ها و اشاره ها 55
- مقدّمه 56
- توضیح 56
- آموزه ها و پیامها 56
- شأن نزول 57
- واژه شناسی 57
- نکته ها و اشاره ها 58
- آموزه ها و پیامها 59
- مقدّمه 60
- راهکار برخورد با اخبار مشکوک ایمان دوستی و ناپسندی کفر 60
- توضیح 60
- شأن نزول 61
- واژه شناسی 61
- نکته ها و اشاره ها 62
- آموزه ها و پیامها 63
- توضیح 64
- مقدّمه 64
- واژه شناسی 65
- نکته ها و اشاره ها 66
- آموزه ها و پیامها 68
- توضیح 69
- مقدّمه 69
- راهکار اصلاح اختلافات اجتماعی اعلام برادری مؤمنان 69
- شأن نزول 70
- واژه شناسی 70
- نکته ها و اشارهها 71
- مقدّمه 73
- آموزه ها و پیامها 73
- توضیح 74
- نکته های ادبی 74
- واژه شناسی 74
- نکته ها و اشاره ها 75
- آموزه ها و پیامها 77
- توضیح 78
- راهکارهای حفظ شخصیت افراد اجتماع عوامل اختلافات اجتماعی و آداب معاشرت صحیح 78
- مقدّمه 78
- شأن نزول 79
- نکته ها و اشاره ها 80
- واژه شناسی 80
- آموزه ها و پیامها 82
- مقدّمه 83
- توضیح 83
- شأن نزول 84
- نکته ها و اشاره ها 85
- واژه شناسی 85
- آموزه ها و پیامها 89
- توضیح 90
- نظام برابری و معیارهای برتری افراد معنای ایمان و اسلام و تفاوت آنها 90
- مقدّمه 90
- واژه شناسی 91
- شأن نزول 91
- نکته ها و اشاره ها 92
- آموزه ها و پیامها 94
- مقدّمه 95
- توضیح 95
- شأن نزول 96
- واژه شناسی 96
- نکته ها و اشاره ها 97
- آموزه ها و پیامها 98
- نشانه های مؤمنان راستین علم بی کران الاهی 99
- توضیح 99
- مقدّمه 99
- واژه شناسی 100
- نکته ها و اشاره ها 100
- مقدّمه 102
- آموزه ها و پیامها 102
- توضیح 102
- آموزه ها و پیامها 103
- نکته ها و اشاره ها 103
- توضیح 104
- واژه شناسی 104
- مقدّمه 104
- نکته ها و اشاره ها 105
- مقدّمه 106
- آموزه ها و پیامها 106
- توضیح 106
- نکته ها و اشاره ها 106
- آموزه ها و پیامها 107
- اشاره 112
- اشاره 113
- کلّیّات 113
- سیمای سوره جمعه اهداف پیامبران و وظایف اجتماعی مسلمانان 113
- اهداف سوره جمعه 113
- مطالب سوره جمعه 114
- ترجمه و تفسیر سوره جمعه 115
- مقدّمه 115
- توضیح 115
- نکته ها و اشاره ها 116
- واژه شناسی 116
- مقدّمه 118
- توضیح 119
- نکته ها و اشاره ها 120
- واژه شناسی 120
- آموزه ها و پیامها 122
- روحیه های قوم یهود قانون عمومی مرگ و عوامل ترس از آن 123
- توضیح 123
- مقدّمه 123
- نکته ها و اشاره ها 124
- واژه شناسی 124
- مقدّمه 127
- آموزه ها و پیامها 127
- واژه شناسی 128
- توضیح 128
- نکته ها و اشاره ها 129
- آموزه ها و پیامها 131
- آداب نماز جمعه و وظایف اجتماعی مسلمانان 132
- توضیح 132
- مقدّمه 132
- واژه شناسی 133
- نکته ها و اشاره ها 134
- آموزه ها و پیامها 137
- مقدّمه 137
- شأن نزول 138
- توضیح 138
- واژه شناسی 138
- نکته ها و اشاره ها 139
- آموزه ها و پیامها 140
- اشاره 144
- فضیلت 145
- اشاره 145
- کلّیّات 145
- سیمای سوره توحید 145
- تفسیر و ترجمه سوره توحید 146
- مطالب فرعی 146
- توضیح 146
- هدف سوره 146
- واژه شناسی 147
- شأن نزول 147
- نکته ها و اشاره ها 148
- آموزه ها و پیامها 152
- اشاره 155
- سیمای سوره قدر 156
- فضیلت 156
- کلّیّات 156
- اشاره 156
- مطالب فرعی 157
- اهداف سوره قدر 157
- تفسیر و ترجمه سوره قدر 158
- مقدّمه 158
- توضیح 158
- واژه شناسی 159
- نکته ها و اشاره ها 160
- آموزه ها و پیامها 165
- اشاره 168
- سیمای سوره کوثر 169
- اشاره 169
- کلّیّات 169
- فضیلت 169
- اهداف سوره 170
- مطالب فرعی 170
- ویژگیها 170
- ترجمه و تفسیر سوره کوثر 171
- شأن نزول 171
- مقدّمه 171
- توضیح 172
- واژه شناسی 172
- نکته ها و اشاره ها 172
- آموزه ها و پیامها 175
ب) در تقسیم دیگری توحید را به توحید درخالقیت، توحید در ربوبیت، توحید در قانونگذاری، توحید در مالکیت، توحید در حاکمیت و توحید در اطاعت تقسیم می کنند. در قرآن کریم به این شاخه ها و مراتب اشاره شده است؛ (1)
4. فیلسوفان، متکلّمان و مفسّران قرآن برای توحید ادله متعدّدی ارائه کرده اند که در اینجا فقط به آنها اشاره می کنیم:
الف) برهان صِرف الوجود: خدا وجود مطلق است و هیچ قید و شرط و حدّی ندارد؛ زیرا اگر محدودیتی پیدا کند، عدم در او راه می یابد و چیزی غیر از او نیست که محدودیت و عدم را بر او تحمیل کند. دو هستی نامحدود هم نمی توان تصور کرد؛ چون حتماً یکی کمالات دیگری را ندارد و محدود می شود؛ پس فقط یک خدای نامحدود وجود دارد؛
ب) برهان وحدت نظام و انسجام جهان: وحدت نظام هستی و قوانین حاکم بر آن و انسجام اجزای آن نشان می دهد که یک خالق و یک اراده بر آن حاکم است؛ پس جز خدای یکتا، خدای دیگری وجود ندارد. این برهان با پیشرفت علوم بشری هر روز روشن تر می شود؛
ج) برهان تمانُع: ذیل آیه 22 سوره انبیاء بیان شد که اگر بیش از یک خدا وجود داشته باشد، جهان به فساد و تباهی کشیده می شود؛
د) دعوت عمومی پیامبران الاهی به سوی یک خدا: اگر خدای دیگری بود، پیامبری می فرستاد و ما را از وجود خویش آگاه می ساخت؛ (2)
5 . سوره توحید با واژه «قُل» (بگو) شروع می شود. این مطلب از طرفی به پیامبر صلی الله علیه و آله گوشزد می کند که معارف توحیدی و مطالب مخفی را برای مردم بیان کند، و از طرف دیگر به حفظ وحی و دقّت در بیان آن اشاره دارد؛ چرا که پیامبر صلی الله علیه و آله حتّی واژه
1- (1) . ر. ک: رعد، 6؛ انعام، 164؛ مائده، 44؛ آل عمران، 189؛ انعام، 57؛ نساء، 59
2- (2) . تفسیر نمونه، ج27، ذیل آیات سوره توحید