تفسیر مقدماتی قرآن کریم صفحه 21

2. ربّ: در اصل به معنای تربیت کردن است؛ یعنی به وجود آوردن یک چیز (یا حالت چیزی) که به صورت تدریجی به سوی کمال برود؛ (1) البته ربّ را به معنای مالک و صاحب اختیار نیز دانسته اند؛ (2)

3. عالمین: واژه «عالَم» نام چیزهایی است که به وسیله آن دانسته می شود (اسم آلت است برای جهان و بر سازنده آن دلالت می کند). «عالمین» جمع سه عالم انسان، آب و آتش است و چون انسان در میان آنها بوده، جمع سالم بسته شده است؛ ولی برخی برآنند که مقصود از عالمین عالم فرشته، جن و انسان است (و شامل موجودات غیر عاقل نمی شود). از امام صادق علیه السلام نیز شبیه همین معنا حکایت شده. (3)

نکته های ادبی

«ال» در «الحمد» برای جنس است؛ از این رو هر گونه ستایشی را شامل می شود.

نکته ها و اشاره ها

1. واژه «الحمد» به معنای ستایش کردن در برابر کار یا صفت نیک آگاهانه و اختیاری است و این واژه شمول دارد. هر گونه حمد و ستایش را مخصوص خدا می داند؛ (4)چرا که خدا سرچشمه همه نعمتها و هدایتهاست؛ پس ستایش هر زیبایی و شکر هر نعمت، در حقیقت ستایش خداست؛

2. واژه «ربّ» به معنای صاحب و مالک چیز است که به تربیت و اصلاح آن

1- (1) . مفردات راغب اصفهانی، مادّه «رّب»
2- (2) . نک: لسان العرب؛ صحاح اللغه؛ العین، ماده «رّب»
3- (3) . مفردات راغب اصفهانی، مادّه علم، ص357
4- (4) . چون «الف و لام» آن برای جنس است