تفسیر مقدماتی قرآن کریم صفحه 27

نکته ها و اشاره ها

1. واژه «مالِک» به معنای کسی است که صاحب اختیار چیزی باشد؛ اما این تعبیر در مورد انسانها به معنای مالکیت اعتباری است که نوعی قرارداد اجتماعی بوده و با سند و شاهد ثابت می شود یا از بین می رود؛ امّا مالکیّت خدا پیوندی خاص بین خدا و موجودات است؛ ارتباطی حقیقی و تکوینی او علّت هستی بخش جهان است و پیوسته به آن فیض می دهد و اگر یک لحظه این ارتباط قطع شود، نابود می گردد؛ (1)

2. واژه «دین» در قرآن گاهی به معنای آیین می آید (2) و گاهی به معنای پاداش و جزا؛ از این رو مفسّران تعبیر «مالک یوم الدین» را به دو معنا تفسیر کرده اند: «صاحب اختیار روز جزا». یا «صاحب اختیار روز دین است»؛ روزی که هر کس در برابر دین و آیین خود جزا می بیند؛ (3) البته ممکن است مقصود آیه هر دو معنا باشد؛ بدین معنا که رستاخیز، روز حکومت دین و پاداش دادن هر کس بر اساس آیین اوست.

3. در حالی که خدا مالک دنیا و آخرت است، در این آیه سخن از مالکیت خدا در روز رستاخیز به میان آمده؛ چرا که مالکیت خدا در قیامت ظهور بیشتری می یابد؛ چون همه پیوندهای مادّی و مالکیتهای اعتباری گسسته می شود و کسی مالک چیزی نخواهد بود؛ از این رو روشن می شود که مالک حقیقی همه چیز خداست؛

4. اعتقاد به معاد، عقیده به توحید را تکمیل می کند، یعنی مبدأ و فرجام هستی را روشن می سازد. این عقیده، عامل نیرومندی در مهار انسانهاست و آنها را از کارهای زشت و قانون شکنی و تجاوز و ستم باز می دارد؛

5 . این آیه نوعی تکمیل دلیل اختصاص «حمد» به خداست، وچنین بیان می کند

1- (1) . نمونه ای از این مالکیّت را ما در مالکیّت خودمان بر اعضای بدن و نیز نمونه کامل تر را در مالکیّت بر تصوّرات ذهنی خود می یابیم
2- (2) . ر. ک: انعام، 161؛ آل عمران، 19
3- (3) . تفسیر نمونه، ج1، ص41