تفسیر مقدماتی قرآن کریم صفحه 36

2. مغضوب: از ماده «غضب» به معنای برافروختگی برای انتقام گرفتن است که در مورد خدا فقط به معنای اراده مجازات می باشد؛ (1)

3. الضالین: از مادّه «ضلل» به معنای ره نیافتن و از دست دادن چیز است. در قرآن به معنای منحرف شدن از راه حق (و مستقیم) می باشد که در مقابل «هدایت» است. (2)

نکته ها و اشاره ها

1. از آیات قرآن استفاده می شود کسانی که به آنان نعمت داده شده، چهار گروه اند:

پیامبران، راستگویان، شهیدان و شایستگان؛ (3)

2. در مورد گروهی که خدا بر آنان خشم کرده، مفسّران قرآن چند دیدگاه دارند:

برخی، آنان را گمراهان لجوج یا منافق می دانند که با حق دشمنی کردند و به آزار پیامبران پرداختند و مورد خشم و لعنت خدا در قرآن قرار گرفته اند. (4) و برخی مفسّران برآنند که مقصود، گمراهانی هستند که بر گمراه کردن دیگران اصرار دارند.

و گروهی دیگر از مفسران گفته اند که مقصود، یهودیان منحرف هستند که در برابر اسلام به سختی ایستادند. در احادیث اهل بیت علیهم السلام نیز به این مطلب اشاره شده است. (5)

3. در مورد «گمراهانی» که در این آیه به آنها اشاره شده نیز، مفسّران گفته اند:

مقصود، گمراهان عادی یا گمراهانی اند که در صدد گمراهی دیگران بر نمی آیند و یا مسیحیان هستند؛ همان طور که در برخی احادیث اهل بیت علیهم السلام به معنای اخیر اشاره شده است؛ (6) ممکن است که مقصود آیه هر سه معنا باشد؛ ولی در هر صورت یهودیان

1- (1) . با استفاده از مفردات راغب اصفهانی، مادّه غضب
2- (2) . مفردات راغب اصفهانی، مادّه ضلل؛ التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، ج7، ص37؛ العین؛ لسان العرب، ماده ضلل
3- (3) . [ وَمَن یُطِعِ اللَّهَ وَالرَّسُولَ فَأُوْلَل-ِکَ مَعَ الَّذِینَ أَنْعَمَ اللَّهُ عَلَیْهِم مِّنَ النَّبِیِّینَ وَالصِّدِّیقِینَ وَالشُّهَدَآءِ وَالصَّلِحِینَ وَحَسُنَ أُوْلَل-ِکَ رَفِیقًا ]. (نساء، 69)
4- (4) . ر. ک: نحل، 106؛ فتح، 6؛ آل عمران، 112
5- (5) . نورالثقلین، ج1، ص24، 25
6- (6) . همان