تفسیر مقدماتی قرآن کریم صفحه 71

سفر می کنند و می چرخند؛ (1)

2. بغت: از مادّه «بغی» به معنای درخواست همراه با تجاوز از حد است. از آنجا که ستم کننده از حدّ خود تجاوز می کند، به او «باغی» گویند؛ (2)

3. مقسطین و عدل: واژه «مُقسِطین» در اصل از مادّه «قِسْط» است که هم به معنای ظلم کردن و هم به معنای ظلم نکردن می آید و در اینجا به معنای دوّم است. (3) واژه «عدل» با «قسط» تفاوت دارد: عدل به معنای آن است که سهم هر کس را به خود او بدهند و مقابل آن ستم است؛ امّا قسط به معنای آن است که سهم کسی را به کس دیگری ندهند؛

ولی اگر این دو واژه جدای از هم استعمال شوند، به یک معناهستند. (4)

نکته ها و اشارهها

1. واژه «اِقتَتَلُوا» در اصل به معنای «جنگ» است؛ ولی در اینجا شامل هر گونه نزاع و درگیری می شود؛ هر چند که به مرحله خونریزی و جنگ نرسد؛ (5) پس مؤمنان وظیفه دارند در مورد هر گونه مشاجرات لفظی، نزاع و جنگ، به صلح اقدام کنند؛

2. طبق این آیه، در مرحله اوّل بر مسلمانان واجب است که از هر گونه درگیری و خونریزی در بین خود جلوگیری کنند و تماشاچی صحنه نباشند؛

3. در مرحله دوم اگر یکی از دو طرف درگیری سرکشی کرد و به ستم و تجاوز

1- (1) . التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، ج7، ص143؛ مفردات راغب اصفهانی، مادّه طوف؛ مجمع البیان، ج2، ص773
2- (2) . مفردات راغب اصفهانی، مادّه بغی؛ التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، ج1، ص308
3- (3) . ثلاثی مجرّد «قسط» دو معنای متضادّ عدل و ظلم دارد؛ مثل قاسطین مقابل حضرت علی علیه السلام که ستمکار بودند. در معنای ثلاثی مزید، «اقسط» به معنای عدالت است
4- (4) . تفسیر نمونه، ج6، ص143
5- (5) . شأن نزول آیه قرینه این معناست و الغای خصوصیت نیز همین مطلب را اقتضا دارد. (تفسیرنمونه، ج22، ص7 - 166)