تفسیر مقدماتی قرآن کریم صفحه 80

در شأن نزول دیگری آمده است که روزی یکی از زنان پیامبر صلی الله علیه و آله به صفیّه، زن دیگر ایشان، لقب یهودی زاده داد. او به پیامبر صلی الله علیه و آله شکایت کرد و حضرت او را دلداری داد و این آیه فرود آمد. (1)

واژه شناسی

1. تلمزوا: واژه در اصل به معنای عیبجویی و طعنه زدن است، و آن را عیبجویی با چشم و اشاره در حضور افراد دانسته اند؛ (2)

2. تنابزوا: از مادّه «نبز» به معنای «لقب دادن» (3) یا «لقب زشت دادن به دیگران» (4) و یا «بد خواندن و به بدی صدا زدن دیگران» (5) است؛

3. توبه: از ماده «توب» به معنای «بازگشتن» است. هنگامی که در مورد انسان به کار می رود، به معنای بازگشت از گناه به سوی خداست که با ترک گناه و تصمیم بر انجام ندادن آن، همراه است. هنگامی که در مورد خدا به کار می رود، به معنای بازگشت رحمت و مغفرت او به سوی انسان و (توفیق توبه دادن و پذیرفتن توبه بنده) است. (6)

نکته ها و اشاره ها

1. روشن است که شأن نزولهایی که ذکر شد، بیان مناسبت نزول و ظرف نزول است و برخی مصداقهای آیه را بیان می کند و سبب انحصار مفهوم آیه نمی شود؛

2. آیات پیشین خواستار رفتار برادرانه مؤمنان با همدیگر و رفع اختلافات بین

1- (1) . مجمع البیان، ذیل آیه؛ تفسیر صافی، ج5، ص52
2- (2) . آن گونه که «هُمَزه» را عیب جویی با زبان و پشت سر افراد دانسته اند. تفسیر نمونه، ج22، ص180
3- (3) . مفردات راغب اصفهانی، مادّه نبز
4- (4) . مجمع البیان، ج9، ص202
5- (5) . التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، ج12، ص26
6- (6) . مقائیس اللغه، مادّه توب؛ مجمع البحرین، ج2، ص14؛ المیزان، ج1، ص133