تفسیر مقدماتی قرآن کریم صفحه 86

3. در احادیث اسلامی راه دیگری نیز برای مقابله با گمانهای بد گفته شده که همان حُسن ظن است. از امام علی علیه السلام حکایت شده: «اعمال برادرت را بر نیکوترین وجه حمل کن تا اینکه دلیلی بر خلاف آن بیابید»؛ (1) البته افراد نیز نباید به مکانها و کارهایی نزدیک شوند که سبب سوءظن دیگران را فراهم می آورد و لازم است از مواضع تهمت دوری گزینند.

4. تجسّس و گاهی در امور شخصی افراد است که ممنوع و حرام است و گاهی در امور جامعه و حکومت و برای مقابله با نقشه ها و توطئه های دشمنان صورت می گیرد که این امری معقول است؛ از این روست که تمام حکومتهای جهان دارای دستگاههای اطّلاعاتی هستند؛ حتّی پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله نیز افرادی به عنوان «عُیون» داشت که اطّلاعات نظامی و غیر آن را برای او گردآوری می کردند؛ (2)

5 . از این آیه استفاده می شود که اسلام می خواهد مردم در زندگی خصوصی خود امنیّت داشته باشند؛ از این رو جست وجو در امور شخصی مردم را حرام اعلام کرده تا آبرو و حیثیت افراد در معرض خطر قرار نگیرد؛

6 . «غیبت» آن است که فردی عیب جسمانی، اخلاقی یا عملی برادر مسلمان خود را بگوید که از نظر دیگران پنهان بوده است؛ (3) پس گفتن عیبهایی که ظاهر است، غیبت به شمار نمی آید؛ ولی اگر عیبهای ظاهری نیز به قصد سرزنش گفته شود، حرام است اگر عیبی به کسی نسبت دهند که در وی نیست، بهتان و تهمت نامیده می شود؛ (4)

7. در این آیه اشاره شده که غیبت مسلمانان، خوردن گوشت تن اوست. این

1- (1) . نهج البلاغه، کلمات قصار، ص360؛ اصول کافی، ج2، باب تهمت و سوءظن، ح 3
2- (2) . تفسیر نمونه، ج22، ص188
3- (3) . در برخی احادیث نیز قید اکراه و ناراحتی غیبت شونده آورده شده است: «ذکر اخاک بمایکره»، ر. ک: میزان الحکمه، ج7
4- (4) . همان طور که در برخی احادیث به این مطلب اشاره شده است. (ر. ک: اصول کافی، ج2، باب غیبت و تهمت؛ مکاسب شیخ انصاری؛ تفسیر نمونه، ج22، ص192)