تفسیر مقدماتی قرآن کریم صفحه 88

12. در احادیث وظایف شنونده غیبت را دفاع از آبروی مسلمان غایب معرّفی کرده اند؛ و گرنه شنونده غیبت، همچون گوینده آن است. (1) شنیدن غیبت و حتّی حضور در چنین مجلسی، حرام است؛ (2)

13. آثار زیان بار غیبت عبارتند از ترور شخصیت غیبت شونده، از بین رفتن حرمت افراد، ایجاد اختلافات اجتماعی، سست شدن پیوندهای اجتماعی و از دست دادن سرمایه تعاون و اعتماد عمومی، و در نتیجه، تضعیف وحدت جامعه، منتشرکردن بذر کینه و دشمنی در بین مردم و در نهایت ایجاد درگیریها و انجام دادن گناه کبیره که عذاب الاهی را در پی دارد؛

14. غیبت مسلمانان در چند صورت جایز است:

الف) در مقام مشورت در مورد کار، ازدواج و امثال آنها؛

ب) غیبت افرادی که گناهان را بی پرده و در منظر مردم انجام می دهند؛

ج) غیبت سلطان دروغگو و ستمگر؛

د) غیبت بدعت گزاران که عقاید فاسدی دارند؛ (3)

ث) بیان عیبها هنگام گواهی دادن در دادگاه تا مقداری که لازم است؛

ج) نقد آثار علمی دیگران به نظر برخی از علما؛ (4)

15. در این آیه سه مرحله مرتبط با هم بیان شده است: مرحله اوّل، بدگمانی است که سبب مرحله دوّم، یعنی جست وجو در زندگی مردم و دستیابی به اسرار آنها می شود. این نکته خود زمینه ساز مرحله سوم، یعنی بیان عیبهای مردم و غیبت آنها می شود؛ امّا قرآن همه این مراحل و علت و معلولها را ممنوع اعلام کرده است.

1- (1) . «عن النبی صلی الله علیه و آله : من اغتیب عنده اخوه المسلم فاستطاع نصره فلم ینصره خذله اللّه فی الدنیا والآخره». (همان)
2- (2) . تفسیر نمونه، ج22، ص194
3- (3) . همان
4- (4) . دو مورد اخیر، از شهید ثانی و شیخ بهایی حکایت شده است. (ر. ک: سید عبدالحسین دستغیب، گناهان کبیره، مبحث غیبت)