تفسیر مقدماتی قرآن کریم صفحه 97

نکته ها و اشاره ها

1. بر اساس این آیه، تفاوت اسلام و ایمان آن است که «اسلام»، شکل ظاهری و قانونی دین است، و هر کس به توحید و نبوّت گواهی دهد، مسلمان می شود و احکام اسلام دربارۀ او جاری است؛ یعنی خون و جان او مثل بقیّه مسمانان محفوظ است؛ امّا ایمان یک امر باطنی است و همان پیوند قلبی با اعتقادات است که از انگیزه های معنوی و معرفت سرچشمه می گیرد و تنها به لفظ و زبان و ظاهر نیست تا بتواند تابع انگیزه های مادّی و شخصی شود و یا با ظاهرسازی همراه گردد. (1)

البتّه این تفاوت در صورتی است که این دو واژه با هم ذکر شود؛ امّا اگر هر کدام جدا بیایند، ممکن است به معنای همدیگر نیز استعمال شوند؛

2. در حدیثی از پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله آمده است: «اسلام، امری آشکار است؛ ولی ایمان امری قلبی است». در حدیث دیگری از امام صادق صلی الله علیه و آله می خوانیم: «با اسلام خون انسان محفوظ می ماند و ادای امانت او لازم می شود و ازدواج با او حلال می گردد؛ ولی ثواب بر اساس ایمان است». (2) و در احادیث آمده است: «ایمان، اقرار و عمل؛ امّا اسلام اقرار بدون عمل است»؛ (3)

3. در برخی روایات چنین آمده است: «اسلام، همان گواهی به توحید و رسالت و انجام عبادتهایی همچون نماز و حج و... است؛ امّا ایمان معرفت این امر (یعنی ولایت و امامت اهل بیت علیهم السلام ) است»؛ (4) البتّه این گونه احادیث، مصداق کامل ایمان را

1- (1) . تفسیر نمونه، ج22، ص210. پس اگر ظاهر الفاظ انسان اقرار به توحید و نبوت باشد، ولی از نظر قلبی اعتقاد نداشته باشد، مسلمان منافق به شمار می آید؛ اما مؤمن شمرده نمی شود
2- (2) . اصول کافی، ج2، باب «انّ الاسلام یحقن به الدم»، حدیث 1 و 2
3- (3) . «الایمان اقرار و عمل و الاسلام اقرار بلا عمل». همان
4- (4) . تفسیر صافی، ج5، ص6، 55