- پیشگفتار 1
- مقدمه 3
- بخش اول: کلّیّات 6
- اشاره 6
- فصل اول: مباحث مقدّماتی 7
- اشاره 7
- ١. دوران زندگی رسول خدا (ص) 8
- الف) احیای مجدّد قبیله گرایی 9
- ب) ظهور مدّعیان نبوّت 9
- ٢. گذری بر حوادث سال یازدهم 9
- اشاره 9
- ج) درخواست جانشینی 10
- د) اعزام سپاه به موته 11
- ه) ماجرای قلم و کاغذ 13
- اشاره 18
- فصل دوم: تحلیلی بر ماجرای سقیفه 18
- داستان سقیفه 19
- ١. انتخاب سعدبن عباده 19
- ٢. ورود مهاجران به صحنه 20
- ٣. نزاع اصحاب 22
- 4. آخرین انتخاب 24
- 5. ابوبکر در مصاف با بنی هاشم 26
- 6. توطئه ابوسفیان 31
- بخش دوم: آغاز دوره خلافت 40
- اشاره 40
- اشاره 41
- فصل اول: خلافت ابوبکر 41
- ١. زندگینامه 42
- ٢. کارگزاران 43
- الف) عمربن خطّاب 43
- اشاره 43
- ب) خالدبن ولید 44
- ج) ابوعبیده جرّاح 44
- الف) اخذ بیعت از مردم و بنی هاشم 45
- ٣. مهمّ ترین وقایع 45
- ب) ماجرای فدک و شهادت فاطمۀ زهرا (علیها السلام) 48
- ج) اعزام سپاه اسامه 50
- د) جنگ های رِدَّه 51
- ه) فتوحات 53
- 4. اقدامات 54
- 5. تحلیلی بر عملکرد خلیفۀ اول 56
- فصل دوم: خلافت عمربن خطّاب 60
- اشاره 60
- ١. زندگینامه 61
- ٢. کارگزاران 62
- ٣. مهم ترین وقایع 63
- 4. اقدامات 64
- الف) تأسیس نظام های حکومتی 64
- ج) جلوگیری از نقل حدیث 65
- ب) بدعت ها و نوآوری ها 65
- د) تشکیل شورای خلافت 66
- 5. تحلیلی بر عملکرد خلیفۀ دوم 68
- فصل سوم: خلافت عثمان 72
- اشاره 72
- ١. زندگینامه 73
- ٢. کارگزاران 74
- ٣. مهم ترین وقایع 75
- ب) گسترش فرهنگ اشرافی گری 75
- الف) ادامۀ فتوحات 75
- ج) شورش مخالفان 76
- 4. اقدامات 77
- الف) جمع آوری قرآن 77
- ب) تسلّط امویان بر جامعۀ اسلامی 78
- ج) بخشش اموال عمومی به بنی امیّه 79
- 5. تحلیلی بر عملکرد خلیفۀ سوم 80
- فصل چهارم: خلافت امیرالمؤمنین (ع) 84
- اشاره 84
- ١. زندگینامه 85
- ٢. کارگزاران 88
- الف) جنگ جمل 89
- ٣. مهم ترین وقایع 89
- ب) نبرد صفّین 92
- ج) واقعۀ نهروان 95
- د) غارتگری های معاویه 97
- 4. اقدامات 99
- الف) احیای سیرۀ نبوی 99
- ب) تلاش در جهت رفع تبعیض و بی عدالتی 100
- 5. تحلیلی بر عملکرد امیرمؤمنان علی (ع) 101
- ج) گسترش فرهنگ تشیّع 101
- فصل پنجم: خلافت امام حسن (ع) 106
- اشاره 106
- ١. زندگینامه 107
- الف) بیعت مردم با امام (ع) 108
- ٢. مهم ترین وقایع 108
- ب) نبرد با معاویه 109
- ج) ماجرای صلح 110
- ٣. تحلیلی بر عملکرد امام حسن (ع) 112
- اشاره 117
- بخش سوم: آغاز خلافت امویّان 117
- اشاره 118
- فصل اول: خلافت معاویه 118
- ١. زندگینامه 119
- ٢. کارگزاران 120
- ٣. مهم ترین وقایع 121
- الف) ادامۀ فتوحات 121
- ب) شهادت امام حسن (ع) 121
- د) شورش خوارج 122
- ج) شهادت حُجْربن عَدی 122
- 4. اقدامات 123
- الف) ترویج دشنام به آل علی (ع) و فشار بر شیعیان 123
- ج) موروثی کردن خلافت 124
- ب) جعل حدیث 124
- د) بدعت ها و نوآوری ها 127
- 5. تحلیلی بر عملکرد معاویه 128
- اشاره 132
- فصل دوم: خلافت یزیدبن معاویه 132
- ١. زندگینامه 133
- ٢. کارگزاران 135
- الف) اخذ بیعت از مردم 136
- ٣. مهم ترین وقایع 136
- ب) شهادت امام حسین (ع) 136
- ج) واقعۀ حره واقم 138
- د) حمله به مکه 139
- 4. تحلیلی بر عملکرد یزید 139
- ه.) فتوحات و قیام خوارج 139
- اشاره 143
- فصل سوم: انتقال خلافت به مروانیان 143
- ١. گذری بر تاریخ خلفای مروانی (64-١٣٢ ق) 144
- اشاره 144
- الف) مروان بن حکم 145
- ب) عبدالملک بن مروان 146
- د) سلیمان بن عبدالملک 147
- ج) ولیدبن عبدالملک 147
- ه.) عمربن عبدالعزیز 148
- و) یزیدبن عبدالملک 149
- ح) ولید بن یزید بن عبدالملک 150
- ز) هشام بن عبدالملک 150
- ط) یزید بن ولید بن عبدالملک معروف به «یزید ناقص» 151
- ک) مروان بن محمّد 152
- ی) ابراهیم بن ولید بن عبدالملک 152
- ٢. مهم ترین وقایع 153
- الف) جنبش توّابین 153
- ب) قیام مختار 155
- ج) شورش های پراکنده 158
- د) قیام های علوی 161
- اشاره 167
- فصل چهارم: علل و عوامل سقوط بنی امیّه 167
- ١. نزاع های خانوادگی 168
- ٢. مقابله با ارزش های اسلامی 169
- ٣. استبداد سیاسی و اقتصادی 170
- 4. حوادث خراسان 172
- 5. مبارزه شیعیان 173
- 6. شورش های پراکنده خوارج 174
- کتابنامه 178
پیشگفتار
تاریخ سرگذشت ملت هاست، آنانی که در گسترۀ زمان جاودانه مانده اند و آنانی که خودشان و آداب و رسومشان آرام آرام به نابودی، پراکندگی و فراموشی سپرده شده اند. جذابیت این سرگذشت ها انسان را به مطالعۀ تاریخ می کشاند. اما قرآن مجید افق دیگری از مطالعۀ تاریخ و بررسی احوال پیشینیان را به رویمان می گشاید. این کتاب مقدّس، سیر در زمین، گردش در آفاق و مطالعۀ داستان گذشتگان را سرگرمی، قصه گویی و یا افسانه پردازی نمی داند.
مراجعه به تاریخ برای روشن شدن اذهان، پند و عبرت گرفتن از وقایع و حوادث، الگوگیری از شخصیت های برجسته و در نتیجه پیش گرفتن راهِ تقوا و پرهیزگاری است. تاریخ، آیینۀ تمام نمای ملّت هاست و تأمّل و تدبّر در آن، ضعف ها و قوّت های اقوام و ملل و نیز علل پیروزی ها و شکست ها را می نمایاند.
ظهور اسلام با بعثت پیامبر اکرم (ص) ، تحوّل عمیق و گسترده ای را در جزیرۀ العرب و امپراتوری های بزرگ ایران و روم ایجاد کرد که دانستن رویدادهای این دوره و روند حوادث پس از رحلت آن بزرگوار، آن هم به طور فشرده، می تواند خواننده را به وقایع مهم آن دوره جهت دهد.