تاریخ اسلام از وفات پیامبر اکرم (ص) تا سقوط بنی امیه صفحه 128

5. تحلیلی بر عملکرد معاویه

در تحلیل عملکرد معاویه به چند نکته می توان اشاره کرد:

الف) وی از خانواده ای برخاست که سال ها از سردمداران مبارزه با رسول خدا (ص) و اسلام به شمار می رفتند و وقتی به اجبار و از ترس کشته شدن به اسلام گرویدند، اعتقاد کفرآمیز خویش را پنهان کردند و در عمل نیز نشان دادند که به احکام اسلام پایبند نیستند؛ به همین دلیل، هیچ کدام از منابع، حتّی طرفداران معاویه نیز، جز چند خبر جعلی، گزارش صحیحی از دینداری، زهد و پرهیزکاری او و خانواده اش به دست نداده اند؛ بنابراین، نباید انتظار داشت که چنین شخصی در صورت دستیابی به قدرت و تسلّط بر جامعۀ اسلامی به ترویج دین پردازد و دینداران واقعی و صحابۀ رسول خدا (ص) را در امر حکومت به کار گیرد. توجّه به حضور دو شخص انصاری در کنار معاویه و وجود هفتاد بدری، هفتصد نفر از بیعت کنندگان در بیعت رضوان و چهارصد نفر از مهاجران و انصار در شمار یاران علی (ع) ، چنین نتایجی را به دست خواهد داد؛

ب) دشمنی معاویه با اهل بیت (علیهم السلام) و به ویژه امام علی (ع) که نخستین مسلمان و یار دیرینۀ پیامبر (ص) بود، در همین زمینه ارزیابی شود. به ویژه که شواهدی در دست است که نشان می دهد این دشمنی ها و کینه توزی ها برآمده از احقاد بدری و خیبری بود؛

ج) انحراف از غدیر، آثار منفی فراوانی را در پی داشت که یکی از مهم ترین آنها تسلّط معاویه و یزید بر جامعۀ اسلامی است. اگر همگان به انتخاب رسول خدا (ص) گردن می نهادند، هرگز زمینۀ خلافت دشمنان اسلام، همچون فرزند ابوسفیان فراهم نمی آمد؛

د) خوارج هم از دشمنان معاویه به شمار می رفتند؛ ولی مبارزۀ آنان نه از سر دوستی با اهل بیت پیامبر (ص) که برآمده از تفکّری بی پایه و ناتوانی در شناخت دشمن واقعی اسلام بود؛ به همین دلیل، آنان فرصت های بی شماری را از امام علی (ع) گرفتند و تلاش