- پیشگفتار 1
- مقدمه 3
- بخش اول: کلّیّات 6
- اشاره 6
- فصل اول: مباحث مقدّماتی 7
- اشاره 7
- ١. دوران زندگی رسول خدا (ص) 8
- ٢. گذری بر حوادث سال یازدهم 9
- ب) ظهور مدّعیان نبوّت 9
- اشاره 9
- الف) احیای مجدّد قبیله گرایی 9
- ج) درخواست جانشینی 10
- د) اعزام سپاه به موته 11
- ه) ماجرای قلم و کاغذ 13
- فصل دوم: تحلیلی بر ماجرای سقیفه 18
- اشاره 18
- داستان سقیفه 19
- ١. انتخاب سعدبن عباده 19
- ٢. ورود مهاجران به صحنه 20
- ٣. نزاع اصحاب 22
- 4. آخرین انتخاب 24
- 5. ابوبکر در مصاف با بنی هاشم 26
- 6. توطئه ابوسفیان 31
- بخش دوم: آغاز دوره خلافت 40
- اشاره 40
- فصل اول: خلافت ابوبکر 41
- اشاره 41
- ١. زندگینامه 42
- ٢. کارگزاران 43
- الف) عمربن خطّاب 43
- اشاره 43
- ج) ابوعبیده جرّاح 44
- ب) خالدبن ولید 44
- الف) اخذ بیعت از مردم و بنی هاشم 45
- ٣. مهمّ ترین وقایع 45
- ب) ماجرای فدک و شهادت فاطمۀ زهرا (علیها السلام) 48
- ج) اعزام سپاه اسامه 50
- د) جنگ های رِدَّه 51
- ه) فتوحات 53
- 4. اقدامات 54
- 5. تحلیلی بر عملکرد خلیفۀ اول 56
- فصل دوم: خلافت عمربن خطّاب 60
- اشاره 60
- ١. زندگینامه 61
- ٢. کارگزاران 62
- ٣. مهم ترین وقایع 63
- 4. اقدامات 64
- الف) تأسیس نظام های حکومتی 64
- ب) بدعت ها و نوآوری ها 65
- ج) جلوگیری از نقل حدیث 65
- د) تشکیل شورای خلافت 66
- 5. تحلیلی بر عملکرد خلیفۀ دوم 68
- اشاره 72
- فصل سوم: خلافت عثمان 72
- ١. زندگینامه 73
- ٢. کارگزاران 74
- ٣. مهم ترین وقایع 75
- الف) ادامۀ فتوحات 75
- ب) گسترش فرهنگ اشرافی گری 75
- ج) شورش مخالفان 76
- 4. اقدامات 77
- الف) جمع آوری قرآن 77
- ب) تسلّط امویان بر جامعۀ اسلامی 78
- ج) بخشش اموال عمومی به بنی امیّه 79
- 5. تحلیلی بر عملکرد خلیفۀ سوم 80
- اشاره 84
- فصل چهارم: خلافت امیرالمؤمنین (ع) 84
- ١. زندگینامه 85
- ٢. کارگزاران 88
- الف) جنگ جمل 89
- ٣. مهم ترین وقایع 89
- ب) نبرد صفّین 92
- ج) واقعۀ نهروان 95
- د) غارتگری های معاویه 97
- الف) احیای سیرۀ نبوی 99
- 4. اقدامات 99
- ب) تلاش در جهت رفع تبعیض و بی عدالتی 100
- 5. تحلیلی بر عملکرد امیرمؤمنان علی (ع) 101
- ج) گسترش فرهنگ تشیّع 101
- فصل پنجم: خلافت امام حسن (ع) 106
- اشاره 106
- ١. زندگینامه 107
- الف) بیعت مردم با امام (ع) 108
- ٢. مهم ترین وقایع 108
- ب) نبرد با معاویه 109
- ج) ماجرای صلح 110
- ٣. تحلیلی بر عملکرد امام حسن (ع) 112
- اشاره 117
- بخش سوم: آغاز خلافت امویّان 117
- اشاره 118
- فصل اول: خلافت معاویه 118
- ١. زندگینامه 119
- ٢. کارگزاران 120
- ٣. مهم ترین وقایع 121
- الف) ادامۀ فتوحات 121
- ب) شهادت امام حسن (ع) 121
- د) شورش خوارج 122
- ج) شهادت حُجْربن عَدی 122
- 4. اقدامات 123
- الف) ترویج دشنام به آل علی (ع) و فشار بر شیعیان 123
- ج) موروثی کردن خلافت 124
- ب) جعل حدیث 124
- د) بدعت ها و نوآوری ها 127
- 5. تحلیلی بر عملکرد معاویه 128
- اشاره 132
- فصل دوم: خلافت یزیدبن معاویه 132
- ١. زندگینامه 133
- ٢. کارگزاران 135
- الف) اخذ بیعت از مردم 136
- ب) شهادت امام حسین (ع) 136
- ٣. مهم ترین وقایع 136
- ج) واقعۀ حره واقم 138
- ه.) فتوحات و قیام خوارج 139
- 4. تحلیلی بر عملکرد یزید 139
- د) حمله به مکه 139
- فصل سوم: انتقال خلافت به مروانیان 143
- اشاره 143
- اشاره 144
- ١. گذری بر تاریخ خلفای مروانی (64-١٣٢ ق) 144
- الف) مروان بن حکم 145
- ب) عبدالملک بن مروان 146
- ج) ولیدبن عبدالملک 147
- د) سلیمان بن عبدالملک 147
- ه.) عمربن عبدالعزیز 148
- و) یزیدبن عبدالملک 149
- ح) ولید بن یزید بن عبدالملک 150
- ز) هشام بن عبدالملک 150
- ط) یزید بن ولید بن عبدالملک معروف به «یزید ناقص» 151
- ک) مروان بن محمّد 152
- ی) ابراهیم بن ولید بن عبدالملک 152
- ٢. مهم ترین وقایع 153
- الف) جنبش توّابین 153
- ب) قیام مختار 155
- ج) شورش های پراکنده 158
- د) قیام های علوی 161
- فصل چهارم: علل و عوامل سقوط بنی امیّه 167
- اشاره 167
- ١. نزاع های خانوادگی 168
- ٢. مقابله با ارزش های اسلامی 169
- ٣. استبداد سیاسی و اقتصادی 170
- 4. حوادث خراسان 172
- 5. مبارزه شیعیان 173
- 6. شورش های پراکنده خوارج 174
- کتابنامه 178
نظامیان را کاهش داد و به همین دلیل به یزید ناقص شهرت یافت. پس از آن، شورش هایی بر ضدّ حاکمان یزیدی در همه شهرها و مناطق اسلامی رخ داد. از جمله عبّاس بن ولید در حمص، بشربن ولید در قنّسرین، عمروبن ولید در اردن و یزیدبن سلیمان در فلسطین قیام کردند. مروان بن محمّد نیز که در ارمنستان به سر می برد، به انتقام خون ولید، رهسپار عراق شد؛ امّا زمانی که به حران رسید با یزید مصالحه کرد و طی آن، امارت موصل، ارمنستان، جزیره و آذربایجان به او واگذار شد. یزید سرانجام پس از پنج ماه خلافت به دست برادرش - ابراهیم که خواستار خلافت بود - در هفتم ذی حجّه سال 126 ق در دمشق به قتل رسید. بعضی گفته اند که او به مرض طاعون درگذشت و در باب الفرادیس دمشق به خاک سپرده شد. وقتی مروان بن محمّد به خلافت دست یافت، جنازۀ او را بیرون آورد و به دار آویخت. (1)
ی) ابراهیم بن ولید بن عبدالملک
تاریخ تولّد و نام مادر وی معلوم نیست. او فردی چاق بود و چشمانی کوچک داشت که در ذی حجّه سال 126 ق به خلافت رسید و در صفر سال 12٧ ق، پس از هفتاد روز حکومت، از سوی مروان بن محمّد، کنار گذاشته شد. آن گاه چندی از عمر خود را در زندان سپری کرد و سرانجام به دست عبّاسیان در سال 132 ق به قتل رسید. (2)
ک) مروان بن محمّد
وی در سال ٧2 ق در جزیره به دنیا آمد. مادرش لبابه، از اسرای کُرد بود. مروان سری بزرگ، هیکلی تنومند و چهره ای سفید داشت و مردی خشن، بی رحم، ادیب، سخنور، خوشگذران و دوستدار سفر بود. در دورۀ او، ضحّاک بن قیس خارجی، سلیمان بن عبدالملک اموی و ثابت بن نعیم جذامی و بسیاری دیگر در حمص، عراق،
1- تاریخ الیعقوبی، ج 2، ص 335؛ سیر اعلام النّبلاء، ج 5، ص 3٧4.
2- تاریخ الیعقوبی، ج 2، ص 335؛ تاریخ مدینه دمشق، ج ٧، ص 246.