تاریخ اسلام از وفات پیامبر اکرم (ص) تا سقوط بنی امیه صفحه 155

هشت هزار نیروی جدید به سپاه ابن نمیر، سران توّابین از جمله سلیمان بن صرد خزاعی، مسیب بن نجبه و عبدالله بن وال و عدّه ای دیگر کشته شدند. پس از آن، رفاعۀ بن شداد، بقایای سپاه را جمع آوری کرد و شبانه به کوفه بازگشت. بدین ترتیب، نهضت توّابین که از سال 61 ق آغاز شده بود، در سال 65 ق بدون هیچ دستاوردی پایان یافت. (1)

ب) قیام مختار

مختار از شیعیان معروف کوفه بود که طی سال های 66-6٧ ق قیامی را بر ضدّ بنی امیّه ترتیب داد و از قاتلان سیّدالشّهدا (ع) انتقام گرفت. از زندگی مختار آگاهی چندانی در دست نیست؛ جز آن که وی در طائف در خاندان ثقیف سکونت داشت و سپس در زمان خلیفۀ دوم، همراه پدر به مدینه رفت و در آنجا تربیت یافت. فردی شجاع، فصیح، زیرک، صاحب اندیشه و رأی و دوستدار اهل بیت (علیهم السلام) بود. پدرش ابوعبید ثقفی، از فرماندهان شجاع اسلام به شمار می رفت و در فتح عراق کشته شد. (2)

وقتی مسلم بن عقیل وارد کوفه شد، ابتدا در منزل مختار اقامت گزید؛ امّا پس از آن که اوضاع به نفع ابن زیاد تغییر کرد و محلّ اختفای او معلوم شد، به خانۀ هانی بن عروه رفت. مختار هنگام قیام مسلم در شهر حضور نداشت و چون به کوفه بازگشت، از سوی مأموران ابن زیاد دستگیر و زندانی شد؛ ولی پس از حادثۀ کربلا با دخالت شوهر خواهرش - عبدالله بن عمر - آزاد شد. آن گاه وی به طائف رفت و چندی در آنجا اقامت کرد. سپس عازم مکه شد و در آنجا با ابن زبیر دست بیعت داد، مشروط بر این که در امور حکومت شریک او باشد. همزمان شهر مکه به محاصرۀ شامیان درآمد و او در کنار سایر مردم و خوارج به دفاع از حرم پرداخت؛ امّا به سبب بی توجّهی ابن زبیر رهسپار کوفه شد. (3)

1- تاریخ الامم و الملوک، ج 4، صص 453 - 4٧1؛ الفتوح، ج6، صص 2٠3 - 225.
2- سیر اعلام النّبلاء، ج 3، ص 53٨؛ الاعلام، ج ٧، ص 1٩2.
3- المنتظم، ابن جوزی، ج 2، ص 212؛ مروج الذهب، ج 1، ص 3٧٩؛ الارشاد، ج 2، صص 41 و 45؛ تاریخ الامم و الملوک، ج 4، صص 441 و 442.