تاریخ اسلام از وفات پیامبر اکرم (ص) تا سقوط بنی امیه صفحه 168

١. نزاع های خانوادگی

بی شک همۀ امّت ها و حکومت ها، دوره ای از فراز و فرود را تجربه کرده اند و پشت سر خواهند گذاشت. با این تفاوت که برخی در مدّتی طولانی بر اریکۀ قدرت و نعمت تکیه می زنند و گروهی پس از گذشت زمانی اندک، منقرض می شوند. البتّه رازهای نهفته در این تغییر و تفاوت ها فراوانند؛ امّا به نظر می رسد نزاع های درونی و در برابر آن، اتّحاد و همبستگی، عمده ترین و مهم ترین عنصر ماندگاری یا زوال حکومت ها و امّت ها هستند.

در فصل های پیشین گذشت که ابوسفیان، بنی امیّه را به یکپارچگی دعوت می کرد و به خارج شدن گوی خلافت از دست آنان هشدار می داد. عثمان نیز به ویژه در دورۀ دوم خلافت خود، به حمایت بی دریغ از بنی امیّه پرداخت و همۀ انتقادها را به جان خرید. همچنین معاویه توانست با جلب حمایت شامیان، اجرای سیاست های شیطنت آمیز و بخشش درهم و دینار بسیار، اتّحاد امویان را مستحکم سازد و مخالفان را خاموش کند. هر چند فرزندش یزید، با رفتارهای ضدّ دینی و خشونت آمیز خود، پس از چهار سال گوی خلافت را از دست داد و سفیانیان را در ایجاد سلسلۀ پادشاهی ناکام گذاشت.

با این همه، مروانیان که تیرۀ دیگری از بنی امیّه بودند، به مقام خلافت نائل آمدند و گوی آن را ربودند. سپس با شکست زبیریان، خلافت به جایگاه اموی بازگشت؛ امّا آنان نیز - به خصوص از آغاز دورۀ هشام بن عبدالملک - به نزاع با یکدیگر پرداختند و مشکلاتی را برای خود به وجود آوردند. هشام، ولیعهد خود - ولیدبن یزید - را به مرگ تهدید کرد؛ امّا پس از چندی، درگذشت. با مرگ نابهنگام او، یزیدبن ولید به خلافت رسید که پسرعموهای